3.15.2014

A comunicación como ben común e a fin dos media tradicionais

029
A Internet transformou para sempre a forma na que nos comunicamos. Paradoxalmente os medios de comunicación tradicionais foron á zaga dos usuarios das novas vías de intercambio de mensaxes, nun obvio e, quero pensar inútil, intento, por conversar un status quo favorecedor para eles, e baseado nas redes tecidas durante o século pasado e o actual entre o poder económico e o político; facendo, velaí, imposible a execución dun xornalismo independente, honesto, e ao servizo da cidadanía.

A imposibilidade da independencia vén determinada polas presións constantes (explícitas ou subrepticias) que se exercen na empresa xornalística por parte da Administración, que mediante a subvención e o subsidio deixan aos media subordinados nunha posición débil, pois estes non queren morder a man de quen lle dá de comer; facendo imposible, ou moi complicado, que se realice de forma libre una labor de investigación e vixía dos estamentos políticos que —aproveitando a conxuntura— usan os medios subalternos como meras correas de transmisión. A redacción xornalística convértese nunha mera cita de mensaxes cuxo contido semántico é nulo, e cuxo obxectivo serve en numerosas ocasións única e exclusivamente a alimentar o espectáculo do debate político diario. O xornalismo actual de alcance mainstream é o pao que suxeita a cenoria que axitan diante dos nosos fuciños, para que avancemos, pero sen saber moi ben a onde.

Se non podemos contar co Estado para re-fundar o xornalismo debido a súa incapacidade para ser parcial e honesto na medida do razoable, menos podemos confiar no mercado. A sorte de presións que se viven nunha redacción por parte dos Gobernos, tamén se viven por parte das entidades e empresas privadas que financian as empresas xornalísticas a través da publicidade. Dificilmente se mostrarán informacións negativas dos patrocinadores que pagan os salarios do cadro de persoal e os dos directivos. Se temos en conta os favores colaterais, as ceas pagadas e tratos de exclusividade cos que se pretenden subornar a xefes e xornaleiros de alto rango dentro da (in)comunicación xornalística, a capacidade dos traballadores e traballadoras do mundo periodístico para ser imparciais, contrastar información, investigar e ser, ante todo, honestos, semella moi nesgada.

Se non podemos facer uso dos poderes públicos, nin privados, un posíbel futuro para a comunicación ao servizo da cidadanía, sería que fora a propia sociedade do común quen sustentase (financiase) o chamado cuarto poder en aras de convertelo nun sistema de seguridade ante roubos, fraudes, corrupción, ocultación de información, competencia desleal, contaminación e destrución ambiental, etc... Mais para isto ter éxito, os sustentadores deberían ser cidadáns e non consumidores. É dicir, deberíamos re-inventar o concepto actual de comunicación de masas como parte enxertada nunha estrutura de economía capitalista; e asemade que poboación deixase de ser audiencia potencial e número presentado aos anunciantes na venda de publicidade, e convertérense nunha parte activa e fundamental dunha comunicación construtiva, libre de presións, voluble e cambiante, acorde cos tempos posmodernos que vivimos.

En definitiva estamos a tratar de pensar na conversión da comunicación, xa non en ben público, senón en ben común ou common. É máis, non o trataríamos coma un ben (cousa), senón que o entenderíamos como parte da comunidade, dunha relación social da que non é excluible, como afirmaba o profesor da Universitat Autònoma de Barcelona, Robert Tomás, nun seminario que tivo lugar na USC, no 2010:
«É importante salientar que unha diferenza esencial entre os ben públicos e os ben comúns reside en que os primeiros son efectivamente 'bens', quere dicir obxectos ou servizos apropiables e producibles susceptibles de satisfacer unha necesidade, mentres que os bens comúns forman parte inseparable da comunidade, non son logo individualizables, nin apropiables.»
Estamos, claramente, a falar dun cambio de raíz que levará tempo, pero cada vez, xa son máis as voces que falan e reflexionan verbo da importancia do ben común, como alternativa ao público e ao privado. Un exemplo que quedou rexistrado neste blog é o da Fundación de los Comunes, invitada a un seminario que tivo lugar na Facultade de Historia e Xeografía da USC, a finais do ano pasado, e que se deu en chamar Cara a unha saída democrática da crise cultural.

As observacións de Baudrillard, feitas en 1972, a respecto da necesidade de pensar unha nova comunicación, serven de corolario a este artigo:
«É logo unha ilusión estratéxica crer nunha desviación crítica dos media. Tal palabra pasa hoxe pola destrución dos media en canto tales, pola súa deconstrución a xeito de sistema de non comunicación. Isto non implica a liquidación, do mesmo xeito que a crítica radical do discurso non implica a negación da linguaxe a xeito de material significante. Porén, isto implica certamente a liquidación de toda a súa estrutura actual, funcional e técnica, da súa forma operativa, se é que se pode dicir así, que reflicte por todas partes a súa forma social. No límite, naturalmente, é o concepto mesmo de medio o que desaparece, e debe desaparecer: a palabra intercambiada, o intercambio recíproco e simbólico nega a noción e a función de medio, de intermediario.»
(Braudrillard, "Requiem por los media" en Crítica de la economía política del signo, 1997 [1972], 212-213, citado por Robert Tomás nun texto traducido polo profesor Manuel Outeiriño, verbo do seminario "A comunicación como ben común") 

No hay comentarios:

Publicar un comentario



Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...