Adrían Varela, Toñi Moreno e Eugenio Merino

016

Este martes atopeime con Adrián Varela, de paseo polo Fórum Gastronómico de A Coruña. A súa curta melena engominada ao estilo Superman fixóo inconfundible. Non era a primeira vez que me atopaba ao concelleiro de Deportes de Santiago, pero si era a primeira dende que souben da súa implicación no caso Pokémon, e do seu intento de que despediran a unha traballadora de Vendex porque o seu marido, sindicalista, lle estaba a "tocar los huevos". Camiñaba cunha desas chaquetas acolchadas con costuras en forma de rombos que Adolfo Domínguez debe regalar a conselleiros, alcaldes e patróns de iate. Serían vostedes quen de facelo? De pasear imputado por facer uso indebido dun poder investido pola cidadanía, polo medio dunha feira gastronómica, e como se o asunto fose cousa dunha mala noite de troula?

Por outra banda, Toñi Moreno non só quere cobrar máis, senón que quere meter a zoca máis ao fondo que a súa colega de profesión, Mariló Montero. Hai dous días, no programa que presenta (ese produto de corte norteamericano que pretende suplir con doazóns as carencias dun Estado do Benestar en proceso de deconstrución) denominado Entre todos, veulle dicir a unha rapaza de 25 anos de Compostela, suposta vítima de maltrato por parte do seu ex-marido, que «estas cosas no las podemos contar así, si no has puesto una denuncia no podemos contarla así» e remata con «cuando pasa una cosa así o se denuncia o se calla una para el resto de la vida». É o que se chama saír do xardín a machadasos.

Para rematar, hoxe entereime de que será xulgado Eugenio Merino pola denuncia da Fundación Francisco Franco, centrada en enxalzar a figura do ditador, verbo da escultura que se expuxera en Arco 2012, coa figura do caudillo dentro dunha neveira de refrescos.

Hai días, nos que é mellor quedar na cama.

Oito libros para (intentar) entender a crise

015

Nunha economía de mercado capitalista a intervención do Estado considérase innecesaria pois esta auto-regúlase grazas ás leis de oferta e demanda, e a libre competencia. Porén, evidente é, que na práctica, o aparato estatal ten que meter a man para darlle na caluga a Adam Smith moi a miúdo, e intentar resolver os problemas provocados por unha xestión inadecuada e fraudulenta dun aspecto transcendental na economía: a información.

Se todos os axentes que actúan no ámbito tanto produtivo como financeiro, dispuxesen da mesma información, isto reduciría considerablemente os investimentos en produtos tóxicos (pois ninguén mercaría lixo), as fraudes de toda índole, ou algo tan básico como que un consumidor non pagase o mínimo prezo posible (sostible e legal) dun produto dado.

Obviamente a realidade danos cada día nos fuciños, e tanto por sobre-información como por des-información, as bancarrotas e calotes forman parte habitual deste maléfico xogo chamado mercado do capital. Considerando que a comprensión do mundo que nos rodea é fundamental para podérmonos mover nel, e avanzar (aínda que un sempre pode decidir quedar na casa e ver a televisión), comecei hai un tempo a ler libros que tratan as causas e consecuencias da crise crediticia que estourou no 2008, sendo estas analizadas dende diferentes perspectivas.

A súa orde (a dos libros), e relación é, na maioría dos casos continxente, pero non racional. É dicir un libro levoume ao outro, por ter puntos en común, e dun modo moi orgánico e pouco metódico.

"El malestar en la globalización"
Joseph E. Stiglitz, premio Nobel de Economía 2001, presenta a súa visión crítica da globalización, nun ensaio onde se repasan a maiores crises (algunhas delas pouco mediáticas) de carácter económico que tiveron lugar en todo o mundo, culpabilizando en numerosas ocasións ás medidas adoptadas polo Fondo Monetario Internacional (FMI) e o Banco Mundial (do que foi vicepresidente) verbo dos empréstitos a países con problemas na súas contas correntes, ou en vías de desenvolvemento. O libro foi publicado en 2002 pero a reflexión e descrición das diversas crises que tiveron lugar dende o pasado século, formula un contexto ou background moi útil (por non dicir esencial) para comprender o estoupido da burbulla financeira e inmobiliaria.

«Se os especuladores só se arrebataran diñeiro mutuamente, sería un xogo pouco atractivo —unha actividade sumamente arriscada, cun rendemento medio igual a cero, dado que as ganancias duns se corresponden coas mesmas perdas doutros—. O que volve á especulación rendible é o diñeiro dos gobernos, apoiados polo FMI. Por exemplo, cando o FMI e o Goberno brasileiro gastaron 50.000 millóns de dólares para soster o tipo de cambio nun nivel sobrevaluado a finais de 1998, onde foron os cartos? O diñeiro non esvaece no aire. Acaba nos petos de alguén; en boa medida, os dos especuladores. Algúns especuladores poden gañar e outros perder, pero os especuladores en conxunto gañan a mesma suma que o Goberno perde. En certo sentido, o que mantén aos especuladores é o FMI.» 

"El informe Stiglitz"
No 2010, Stiglitiz publicou este report xunto cunha comisión de expertos financeiros da ONU, baixo o subtítulo de "La reforma del sistema económico en el marco de la crisis global". Escrito nunha linguaxe menos literaria e máis aséptica (en relación con outros ensaios), na publicación podémonos informar sobre o que se considera un sistema obsoleto de economía de mercado, amais da necesidade de crear novas institucións a nivel global para a vixiancia, control e (de ser posible) castigo das entidades financeiras que foron partícipes (aínda que non punibles e culpables) da crise do 2008 e dunha ulterior recesión, comparada por numerosos autores coa Gran Depresión dos anos 30. A lectura é algo tediosa e o éxito das propostas segue a ser unha incógnita, pero a súa lectura permítenos coñecer a opinión especializada e experta verbo do que ocorreu, do que ocorre, e do que queren que pase co actual sistema económico.

"El retorno de la economía de la depresión y la crisis actual"
Na mesma liña crítica que Stiglitz, o Premio Nobel de Economía 2008, Paul Krugman (moi coñecido polo seu blogue no New York Times), trata nos seus últimos libros de, poderíamos dicir, divulgación económica, a economía en tempos de recesión, a crise(s), e as súas causas, consecuencias e posibles solucións. Nunha linguaxe asumible para iniciados no mundo financeiro, Krugman repasa neste libro (do 2009) as grandes crises do mundo occidental e oriental, mencionando tamén ao FMI, tratando as implicacións dos gobernos nas mesmas, e de como se anima aos especuladores a tomar riscos cada vez máis grandes grazas ao soporte de papá Estado (inxuriado na teoría polos neoliberais, pero na práctica, salvavidas de banqueiros e grandes investidores):

«Os países modernos, aínda no caso de non garantir explicitamente os depósitos, non teñen valor para deixar que as viúvas e os orfos perdan os aforros de toda unha vida simplemente porque os puxeron no banco equivocado, do mesmo modo que non poden quedar ao marxe cando o río desbordado arrastra as casas construídas imprudentemente na terra chá exposta ás inundacións do mesmo río. Só os conservadores máis duros desexarían que fose doutra maneira; pero o resultado é que as persoas non teñen coidado de onde constrúen as súas casas e aínda teñen menos cando se trata de colocar o seu diñeiro.» 

"Acabad ya con esta crisis"
Nesta ocasión, tamén Krugman, e no 2012, trata exclusivamente a crise do 2008, resultado do estoupido da burbulla inmobiliaria e financeira, cunha forte crítica ás políticas de austeridade e de inxección de capital aos bancos por parte da Reserva Federal estadounidense (FED), e de como as medidas tomadas no país da liberdade se trasladaron e afectaron ao resto do mundo, amais de manter unha visión negativa da actuación dos gobernos que lonxe de axudar aos pequenos aforradores e á poboación en xeral, acaban por encher os petos de banqueiros, hedge funds e grandes empresarios:

«Todas as nacións máis endebedadas de Europa —todos os países que pediron prestado moito diñeiro durante os anos previos á crise (na súa maioría para financiar o gasto privado, non o gobernamental, pero deixemos isto de lado por agora)— afrontan agora as crises fiscais: ou ben non poden pedir cartos prestados, ou ben só os conseguen a taxas de interese extraordinariamente elevadas. Ata agora conseguiron non quedarse cos petos baleiros, literalmente, porque de varios modos as economías máis fortes e o Banco Central Europeo estiveron canalizando empréstitos na súa dirección. Agora ben, esta axuda viña con condicións: os gobernos dos países endebedados víronse na obriga de impor salvaxes programas de austeridade, recortando drasticamente inclusive nos conceptos básicos, como a atención sanitaria.»

"Hay alternativas"
Para comprender mellor as peculiaridades do caso español dentro da crise global, este pequeno libro (que recolle en certo modo as propostas económicas de Izquierda Unida) publicado en 2011 e firmado por Vicenç Navarro, Juan Torres López e Alberto Garzón Espinosa con prólogo de Noam Chomsky, intenta formular alternativas (incluíndo unha relación de propostas concretas moi interesantes, como utópicas) ás medidas que foron adoptadas tanto polo Goberno socialista como polo popular para tratar de sacar ao Estado da recesión económica. Nunha linguaxe divulgadora, pon na mesa numerosos datos sobre impostos, ganancias de grandes empresas españolas, e medidas que en lugar de beneficiar ao conxunto dos contribuíntes, volven, unha vez máis, a ser claramente favorecedoras para con ese 1% da poboación que ten a maior cantidade de capital.

«¿Permitiríase que Telefónica puidese despedir ao 20 por cento do seu cadro de persoal en España o mesmo ano que gañou 10.167 millóns de euros si se considerara que o valor económico máis importante é a satisfacción das necesidades humanas?»

«...non é verdade que o paro, a crise, a pobreza ou o reparto tan desigual da riqueza sexan resultado de que fallan uns mecanismos de enxeñería, como os dun reloxo, que non ten nada que ver cos individuos e a súa posición social e que, por tanto, deban ser resoltos por técnicos, como adoitan dicir os neoliberais. Todo o contrario, estes paradoxos, estas contradicións e estes problemas aparecen precisamente como consecuencia de que as persoas temos unha capacidade moi desigual á hora de dar valor ou facer efectivas a nosas preferencias.» 

"España se escribe con e de endeudamiento"
José María Gay de Liébana —profesor na UAB— é un dos economistas máis mediáticos na actualidade, e se ben, as poucas intervencións que puiden ver na televisión non van máis alá dun reducido tempo e uns datos illados que non permiten reflexionar nin aprender de, este libro publicado en 2012 representa sen dúbida un dos traballos de contabilidade das grandes empresas españolas máis interesantes dos últimos anos. Aínda que a linguaxe técnica nos obriga a indagar na Internet na busca de cash flows, activos non correntes, pasivos correntes e demais tecnicismos, este rexistro de contas e débedas bota luz con táboas e gráficos verbo das causas do enorme déficit público e privado que soporta o Estado español.

«No caso do Ibex 35 os ingresos en 2011 representan o 72,5 por cento sobre o total da débeda contraída. O valor de 2011 na relación entre ingresos explotación/débeda total é de feito o mellor ao longo deses últimos catro anos. Por cada 100 euros de débeda das empresas do Ibex 35 en 2011, estas a través dos seus ingresos cobren 72,5 euros. Corolario: moita débeda para eses ingresos ou ingresos que non están á altura da débeda.»

"Las cloacas de la economía"
Para tratar de comprender un pouco mellor como funcionan os paraísos fiscais, a corrupción, as offshore, trata de brancas, narcotráfico, hedge funds..., e das súas implicacións a nivel global, amais de posibles solucións, o Catedrático en Economía Aplicada, Roberto Velasco publicou no 2012 este libro con gran acollida da crítica e lectores especializados. un libro, a todas luces, imprescindible para entender, en que mundo vivimos.

«As grandes empresas españolas tamén gozan do seu particular edén. O 80% das compañías que cotizan no Ibex-25, a maiores do país, están presentes nos paraísos fiscais a través de sociedades participadas e non informan das súas actividades neses territorios, segundo detalla na edición referida ao ano 2009 nun estudio titulado "La responsabilidad social corporativa nas empresas do Ibex-35", realizados polo Observatorio de Responsabilidad Social Corporativa. Este informe denuncia estratexias "pouco responsables e claramente incoherentes desas compañías cas mensaxes de sostibilidade e contribución ao desenvolvemento que defenden nas súas memorias. E explica que mentres as inversións en paraísos fiscais crecen de forma esmagadora (entre xaneiro e setembro de 2010 o seu montante duplicou o de todo o ano 2009), en España a recadación por imposto de sociedade afundiuse un 55% entre 2007 e 2009, pese a que os beneficios empresariais só baixaron un 14% no mesmo periodo.»

"El Banco"
Baixo o subtítulo "Cómo Goldman Sachs dirige el mundo" (2010), o xornalista belga Marc Roche, correspondente en Londres de Le Monde, realiza un gran traballo de documentación e investigación para explicar o nacemento dos bancos máis poderosos do planeta e pon nome e apelidos (literalmente) aos responsables da crise crediticia e inmobiliaria de 2008, amais de amosarnos ata onde chegan os fíos de ferro e os enormes conflitos de interese de Goldman Sachs, na súa maquiavélica e ambiciosa obsesión por enriquecerse, tomar o control, e dominar o mundo. Unha crónica tan emocionante como aterradora que nos mostra como as hipotecas subprime, os credit default swaps (CDS), as collateral debt obligations (CDO) e os hedge funds provocaron a maior recesión económica dende 1930.

«...Goldman Sachs non fai nada que sexa ilegal porque o risco non paga pena. Pero iso non quere dicir que a firma, aguzada pola súa cobiza —a palabra non é de ningún modo demasiado forte—, guiada tamén pola súa arrogancia, non cruce alegremente a liña vermella. Os seus operadores nas salas de mercados son xogadores que barallan sen cesar os naipes na busca da combinación que lles permitirá levarse o jack pot, o premio gordo.»

«No mear en la puerta, llamamos grúa.»

                                 014

Tras pasármonos a modernidade intentado establecer unhas leis morais universais, un marco regular vinculante para todos os individuos da sociedade, chegamos a unha fase histórica na que, corrido o veo do cinismo e o relativismo cultural, resolvemos que calquera busca neste senso devirá en aporía: é dicir, unha contradición ou paradoxo irresoluble. Beneficiar ao próximo producirá unha desvantaxe equivalente, en nós mesmos. A constante reformulación do que é correcto ou erróneo, os cuestionamentos éticos das costumes de etnias chegadas a territorios hai tempo pechados á pluralidade racial e relixiosa; a discusión na palestra pública de (co)opinión verbo de escándalos sexuais (véxase Woody Allen, Strauss Kahn, Berlusconi, Polanski...), conflitos de intereses (Enron, Goldman Sachs, Bankia...) ou ata onde debe chegar a transparencia informativa (Assange, Snowden...), son tópicos típicos da nosa posmodernidade.

Asuntos que ao trazar unha liña perpendicular de arriba a abaixo, lonxe de seren divagacións filosóficas, adquiren entidade física (ao mellor o golpe vai en forma de 300 euros) e esmagadora cando nos multan por actitudes que son consideradas inapropiadas na vía pública (véxase mexar na mesma, ou beber alcol). Todos son convencións declaradas lei en aras dunha convivencia non-conflitiva, para unha sociedade non-revolucionaria, e uns individuos heterodirixidos —en tanto que non precisan decidir que ser, mais só consumir seres-obxectos).

A respecto desta complicada discusión, Zygmunt Bauman, precisa, de forma moi intelixente que, se ben nunca nos poríamos de acordo en como un home se debe comportar, si podemos consensuar:

«Ninguén lle debe facer dano a outro porque isto vai en contra do propio interese, polo menos a longo prazo, aínda cando unha persoa miope e torpe supoña o contrario. Ser desprezado por aqueles con quen vivimos é unha carga que ninguén podería nin debería soportar, explicaba Voltaire; por iso, 'calquera home razoable chegará á conclusión de que ser unha persoa honesta é a todas luces conveniente' (Tratado de metafísica). Confrontada cos feitos, calquera persoa razoable debe aceptar que facer o ben é mellor que facer o mal. E, ao aceptalo, a razón vén auxiliar ao amor propio, e o seu encontro actúa no nos amor propio adecuadamente entendido.»   

(Ética Posmoderna, 2005) 

Velaí que todo acto realizado en prexuízo do Outro devirá nunha consecuencia negativa para o Un. Se me aparcas o coche na porta do garaxe chamo á grúa. Porén, a ecuación complícase cando en lugar de esmorguentos, mexadas e guindastres, falamos de ficcións políticas, paradigmas culturais, construccións discursivas, costumes relixiosas, etc. Pero iso xa o discutiremos noutro artigo. Este post só vén motivado por esa fantástica fotografía que tomei ao volver de A Coruña. A inspiración camiña por lugares inesperados.

Fórum '14

013

Hoxe unha señora foi atendida polos sanitarios de emerxencias, no chan do ExpoCoruña. Ía bébeda e non se erguía. Atoparon a un can detrás do ropeiro e tivo que vir o de seguridade a detelo a pesar de que levaba posta unha acreditación de prensa.

Arzak petou o auditorio. Durmin pouco máis de quince horas nos últimos cinco días, e, por raro que pareza, agora dame mágoa rematar o Fórum Gastronómico. 

Nunca vira tanto hipster e señora de bisón nun mesmo recinto. A comida, atrae aos butres e hienas, mais tamén a leóns sen pelo nas costas, que pretenden dar gato por lebre. 

A boa xente da inteligentsia culinaria tamén se fixo ver. Eran o estandarte do contedor e os encargados de enchelo de contido. 

O único que lamento é ter escrito tampouco e tan lixeiro. É unha merma que pretendo remediar nestes días vindeiros, onde o traballo remunerado vai ser escaso. 

Cui prodest? Eu, de seguro, non

                                                          012

Dicía Marx, se mal non recordo, que o traballo ha de ser "a realización do home nun plano ideal". Eu, que non fun nunca -ista de nada, e penso que nunca o serei de todo, considero dita sentenza tan afirmativa como inexecutable no actual sistema de economía de mercado capitalista.

Escribiría máis, pero por desgraza estou a traballar. No senso máis neoliberal. 

Notas a unha inauguración: «Mato, lo suyo es puro teatro»

011

Apágase a música; ábrese o telón; aparece, granate, unha tarima enmoquetada de aspecto robusto e esquinas redondeadas. No centro, cálida, tínguese a alfombra de luz laranxa de artificio, mentres as actrices e os actores ocupan o seu lugar. "No os alineéis", berra o director, pero eles non atenden ás direccións. Xa non. Levan tanto tempo perpetrando o mesmo papel que esqueceron quitar a careta.

Do que si se lembran é de onde están, en La Coruña. E do que beben, Estrella Galicia. Propagandistas graduados na semántica nula do discurso político, son parte dunha selecta comparsa que non anda con bromas.

Da súa clase poucos son pero das súas decisións, aínda baleiras de responsabilidade social, dependen moitos.

Visten caro, e falan en millas náuticas. Viven para ser expostos en condicións óptimas, e intentan convencernos de que imos todos nun mesmo barco chamado Galicia.

Rematan as arengas.

Desaparece a moqueta. Desgárrana homes envoltos en pó marrón.

Desaparece a tarima, agora de cartón.

Volve soar a música.

La Lupe espétalle a Beatriz Mato.

«Teatro, lo suyo es puro teatro.»

Cérrase o telón.

Xogos de cartas e a República de Platón

                                                          010

Pouco despois de chegar aos dezasete anos, cando estudaba primeiro de bacharelato e a ilusión por aprender era máis doada de reter, atendía ás primeiras  leccións de filosofía como se estivera ás portas da caverna de Platón, e a luz do sol fora tan intensa, que non me deixase abrir os ollos.

Tal foi a isolación que daquela, deume por tomar prestada a República na biblioteca do instituto. Ao final a min, que sempre me gustou ler por ser un acto íntimo, catártico ás veces, de interacción controlable e de emoción variable, custoume varios meses rematar aqueles diálogos encriptados do discípulo de Sócrates. Cada semana, Gerardo, profesor de lingua española e encargado dos empréstimos da biblioteca, recordábame (cada vez con menos vontade) que devolvese o libro, que xa me pasara o prazo. Eu, algunha vez lle dicía que si, que xa... Outras simplemente respondía que ninguén sensato iría coller o libro, e que para iso, para estar no estante, xa o tiña eu na casa.

Contento, ás veces ocurríaseme pensar nunha ringleira de estudantes adolescentes de pé, perante a sala de lectura por antonomasia, desacougados por ler o clásico do filósofo grego. Entón eu teríao que ir devolver, mentres todos me rifaban por ser un egoísta. Por querer a Platón para min só. 

Por sorte ou por desgracia, é, e era máis probable que a ringleira non fora buscar coñecemento a ningures, e que aqueles rapaces so estiveran alí para se mofaren do estraño insensato que en lugar de xogar ao fútbol e ler o Marca, xogaba ás cartas e lía a Platón.

"Desculpe, señor presidente"

009

A primeira e penúltima vez que vin a Alberto Nuñez Feijóo en persoa, saía el dun café de Compostela, cunha pashmina azul, e aínda non era presidente. O segundo e último encontro foi máis intenso e anos máis tarde, cando eu comezara na Axencia Galega de Noticias, onde amais de facer boas amigas, aprendín a escribir do que non me importaba, é dicir, instruínme na profesión de xornaleiro da información.

Foi un 10 de febreiro de 2010. Inaugurábase o Centro Sociocultural de Caixanova, e a fusión das caixas galegas era tema candente. A maioría dos medios alí presentes non tiñamos moito interese por pasarmos máis dunha hora de pé, escoitando como se untaban xabrón uns ós outros, pero foi o que fixemos. Queríamos respostas do presidente, ter a oportunidade de facerlle unha pregunta, así que tras un tedioso sermón, tivemos que ir dar unha volta ao centro, nunha estupenda visita guiada. Eu, que era (e sigo a ser) un amateur, me preguntaba por que ninguén se dirixía directamente a Alberto que, coma nós, puña cara de interese e sorría de vez en cando.

Eran preto das nove da noite, e xa levabamos alí unhas dúas horas cando a súa responsable de prensa nos dixo que non ía facer declaracións ao respecto. Pero a pesar de todo, e agora xa, no frío da rúa, acougamos na porta, por se había sorte; quizais fixera un canutazo, que, en xerga xornalística, é unha desas declaracións que todos vedes na televisión onde un persoeiro político conta catro cousas rodeado de micrófonos e gravadoras.

Pasaban os minutos, aumentaba o cansazo e o frío, e Feijóo que non saía. Algúns compañeiros decidiron marchar, con razón. Pero despois de dúas horas a esperar por catro palabras, eu non tiña intención algunha de irme sen, polo menos, intentalo. Chegou o momento, chegou o coche oficial. Flanqueamos a saída. Alberto saíu rodeado dos seus; ninguén lle cortou o paso. Xunto antes de entrares no seu transporte de fuxida, achegueime e díxenlle, "desculpe señor presidente". Xirouse, miroume, engurrou as cellas, e desapareceu entre cristais opacos. Non me lembro do que lle preguntei. Algo das caixas seguro. Imaxino que cando estaba sentado no automóbil alguén lle preguntaría, "y ese, ¿que quería?", "nada, preguntarme sobre la fusión", "estos periodistas jóvenes...".

E todo isto veume á cabeza, por esta fantástica serie:
 

Unha ducia de páxinas (web) de artistas galegos

008 

Hai uns meses que Praza.com publica ducias as fins de semana, e eu, que por mor de estar a traballar no Fórum Gastronómico de A Coruña, non podo adicarlle moito tempo á escribires con cautela e honestidade (ao mesmo tempo), con ánimo de non plaxiar mais de homenaxear, quero que lle botedes un ollo a doce tumblrs ou páxinas web persoais de doce artistas galegos. Podedes clicar no nome para acceder ás mesmas (ordeado aleatoriamente).

EDU VALIÑA

DIEGO VITES

LÚA GÁNDARA

TAYONE

MISHA BIES GOLAS

MAURO TRASTOY

ENRIQUE LISTA

VITOR MEJUTO

CARMEN DELACO

JORGE PERIANES

GEMMA PARDO

MARCO GODOY

A maioría formou parte da exposición comisariada por María Marco, Plan de Rescate.

James Franco e o sexo explícito

007

Cantas veces nos temos visto nesa estraña situación na que, un domingo pola tarde, descansamos no sofá da sala de estar da casa da nosa nai, absortos polo calor dixestivo e a resaca dunha noite típica, mentres a familia mira unha película na que unha parella branca, americana e heterosexual (loura ela, moreno de ollos azuis el) ten que afrontarse a un inminente furacán, unha coidadora psicópata, unha infidelidade, un asasinato misterioso... e chega esa escena na que o rapaz quita a camisa, ensinando os peitos curtidos por moitas horas de ximnasio e poucas de interpretación, e os dous —espidos, ou medio vestidos— finxen practicar sexo; e a pesar de que o acto é un groseiro simulacro, non podemos, dalgún modo sentirnos incómodos, por estar a presenciar a escena en familia.

Mais, cando asistimos diariamente ao visionado de imaxes atroces verbo de guerras inxustas (pero afastadas) con corpos mutilados, regados de sangue e berros de auxilio, atendemos na maioría das ocasións como espectadores pasivos. No mesmo senso, gozamos en sociedade de filmes nos que a violencia non ten impedimentos e se mostra de forma explícita, e o rubor non asoma por ningures.

A continua exposición a imaxes atroces ás que está —e leva estando exposta— a cidadanía (audiencia-consumidores) debido en maior medida á cobertura fotográfica e (posteriormente) televisiva das guerras —dende Crimea, pasando pola Guerra Civil Española, Vietnam, Iraque e chegando aos conflitos actuais— parece ter provocado en nós un certo grao de insensibilización, ou inclusive rexeitamento, xa veña este ditado por unha sensación de repugnancia, impotencia, ou cansazo.

Susan Sontag reflexionou sobre esta complicada realidade no seu ensaio Ante el dolor de los demás (2003):

Aínda que as noticias sobre a guerra sexan propagadas na actualidade por todo o mundo, iso non implica que a capacidade para reflexionar verbo do sufrimento da xente distante sexa sensiblemente maior. Na vida moderna —nunha vida na cal o superfluo reclama a nosa atención— parece normal apartarse deses imaxes que simplemente nos provocan malestar. Moita máis xente cambiaría de canle se os medios informativos dedicasen máis tempo aos pormenores do sufrimento humano causado pola guerra e outras infamias. Pero probablemente non sexa certo que a xente responde en menor medida.

Se ben a cuestión da mostra de imaxes reais violentas poder resultar máis complicada de analizar no eido da reacción do espectador e no canto das políticas de publicación das mesmas; o que resulta tautolóxico é que, mentres na ficción e na película documental a mostra de violencia (xa sexa esta gratuíta ou xustificada) se acepta, se permite e se divulga, mostrar sexo, real, convértese nun tabú. Digamos que mostrar un pene erecto provoca a inmediata calificación de pornografía. Se, aínda por riba, do que estamos a falar é de dúas persoas do mesmo sexo, non atoparán vostedes produtor que financie tal proxecto coa idea de dirixilo ao público mainstream

. 

Sostendo estes argumentos —o paradoxo entre ensinar violencia pero non sexo, e menos gay sex—e coa intención de remover conciencias, rodou en 2013, o famoso actor de Hollywood, James Franco, Interior. Bar Leather. Trátase dunha película se sesenta minutos, rodada no que semella falso documental —con moita cámara en man e cunha pretendida confusión entre o que está no guión e o que non—, no que o director imaxina como foron os corenta minutos que foron cortados pola censura estadounidense da película de 1980, Cruising, protagonizada por Al Pacino. Ao parecer o filme perdido mostraba homes en actitudes demasiado sexuais e explícitas —«don't show gay sex, is the fucking devil», afirma Franco na cinta—, polo que o director decidiu amosar sexo, explícito, entre homes (ao parecer son actores non profesionais) mentres o protagonista, heterosexual e suposto amigo na realidade de Franco, se formula dúbidas sobre o que é pornográfico e si sobre debería estar a facer a película.



En definitiva, James Franco, da un paso adiante, e usa a súa relevancia e influencia (arriscando ambas) para realizar unha película a todas luces de corte independente (en tanto non consumida por un público mainstream) para pór na picota e cuestionar as categorías de significado usadas pola industria cinematográfica —xa non só norteamericana, mais global—, verbo da mostra dun acto tan primario, evidente, familiar e común como a práctica do sexo; en contraposición á violencia que, para polo menos a maioría do público occidental, non é máis que unha parte diaria dos informativos televisivos.

Cuestionémonos se levabamos demasiado tempo sendo alienados do noso propio corpo en favor dun pudor problablemente derivado da imposición dunha lei moral católica que demoniza actos como a masturbación. Cuestionémonos tamén cales son os paradigmas que seguimos, que consumimos diariamente e que transmitimos, mediante a mimetización dos mesmos, cada día na rúa e na nosa contorna. E en última instancia, reflexionemos sobre a importancia de que xurda un cine adulto de consumo particular ou doméstico (parte que están a suplir en gran medida as series inglesas e norteamericanas), agora que as salas de cinema están en decadencia e a televisión como formato do século XX, tamén.

Welcome to esperpentoland: coincidencias cósmico-cómicas

006

Hoxe chegou a terceira Revista Luzes. O carteiro meteuna de mala maneira nunha caixa de correo demasiado estreita como para abranguer tanta expresión escrita, provocándolle ás páxinas unha lesión evidente que non fixo máis que agravares a sucesión de acontecementos que xa tiveran lugar con anterioridade. Ao examinar a publicación e ver na contraportada o anuncio avalado por Novagalicia Banco sobre o programa de patrocinio (eles chámanlle mecenado que soa mellor) da Catedral de Santiago, todo pareceume —a consecuencia dun cansazo colateral—, máis esperpéntico do normal.

Para quen non o saiba o programa de mecenado forma parte do Plan Director da Catedral (onde se recollen todas as actuacións necesarias para a conservación da mesma) e pretende recadar cartos para a restauración da fachada do Obradoiro —valorada nuns 3,7 millóns de euros— recorrendo á inversión de pequenas e medianas empresas, dos entes públicos e da poboación de a pé, nunha estupenda campaña de crowdfunding. 

Queiramos ou non, algúns xa formamos parte dos que van pagar a restauración, pois o Consorcio de Santiago cubrirá parte do orzamento con dous millóns de euros. A campaña de recadación virá a cumprimentar os 1,7 millóns restantes (dos cales obtiveron, polo menos 170.000 euros segundo as últimas información) e ofrecen todo tipo de vantaxes ou perks (máis, e mellores, canto máis cartos, obviamente, como en Kickstarter) para os mecenas, amais de advertencias que queren xustificar que nos comprometamos con dita inversión.

Se imos á web habilitada por Novagalicia Banco podemos ler:

A Catedral non xera por si mesma recursos suficientes para a súa conservación.  

A Catedral contribúe á riqueza de Galicia e España. 

Sen Catedral, Galicia e España perderían a súa esencia e parte da súa historia. 

Sen Catedral, non hai Camiño.

Un pode estar de acordo ou non cos tres últimos, pero o primeiro, é, a todas luces, non-verificable; a catedral, entre outras cousas, non paga tributos ao Estado e non ten a obriga de publicar (todas) as súas contas, baseadas fundamentalmente en doazóns (diñeiro negro), a pesar de que aduzan maiores ingresos dende o museo que dende os fieis. As únicas referencias contables das que dispoñemos —polo menos foron as que conseguín atopar— publicáronse tras o (tamén esperpéntico) roubo do Códice Calixtino, e datan de entre 2002 e 2011. Nelas reflíctense déficits en anos non-santos (33.000 euros en 2012), compensados cos superávits dos Xacobeos, e unha media de ingresos de 1,5 millóns anuais.

Cando foran feitas públicas estas contas non todo o mundo tragou a bóla sen máis, xa que a lebre saltou a razón de que na casa do electricista atoparan (amais do Códice) 300.000 dólares, e un total (e aquí vén, unha coincidencia cósmico-cómica) de 1,7 millóns de euros; o mesmo que piden agora no programa de mecenado. Se esquecemos os cartos que puido ter gastado, sumamos dólares con euros, redondeamos a dous millóns de euros e dividimos estes cartos por 25 anos (supoñendo que roubou dende o principio, o que non é probable), achamos que Manuel Fernández Castiñeiras tivo que levar un total de 80.000 euros anuais, o que son 219 euros diarios. E isto tendo en conta que estamos a calcular á baixa e aceptamos que o home roubaba todos os días, xa que puido ter extraído os cargos nun só día, ou en dous, ou en 30; e que ademais puido facelo sen que ninguén os botase en falta.

Podemos sacar unha conclusión fiable de que a Catedral de Santiago mentiu na súas contas, e de que poden afrontar a restauración da Fachada do Obradoiro (e o resto de puntos do Plan Director) sen necesidade de acudir ao crowdfunding? Non. Coñecemos a algún cura de parroquias que circule en Mercedes Benz e teña as billas bañadas en ouro? Eu si.

Estiveron máis de 800 anos construíndo unha catedral cos cartos dos fieis e os botíns dos infieis (daquela non había fondos FEDER) para perpetuar o dogma da igrexa católica, baseándose nas supostas reliquias dun home que supostamente viviu hai dous mil anos, e agora que o negocio lles vai (supostamente) mal pretenden convencernos de que a catedral é de todos e de que temos que ingresarlle o pouco que podemos aforrar nunha conta en Novagalicia Banco para que, xa non só arranxen a fachada, senón que, xa de paso, a entidade bancaria poida lucrarse dun modo ou doutro destes depósitos; amais de negarse a entregar á xustiza aos centos (por non dicir miles) de sacerdotes pederastas que supoñen un problema estrutural nunha igrexa que segue a considerarme unha persoa "mentalmente inmadura" por me sentir atraído sexual e sentimentalmente por xente do meu propio sexo?

Engádanlle a isto que a Infanta Cristina non sabía o que asinaba, pero os afectados polas participacións preferentes si, e non me quedar máis que dicirlles que welcome to esperpentoland.

Por sorte (penso e pensei) non todo son malas noticias e Gayoso (o do banco, non o da tele) e cinco ex-directivos, están un paso máis preto de non saír impunes dun (suposto) cobro indebido de prexubilacións millonarias. Hai que ver se Ismael Moreno, o xuíz da Audiencia Nacional chega ata o final antes de que estes amables señores teñan que darlle explicacións a San Pedro.  

Galician Resistance

005

O luns 27 de febreiro, Wikileaks comezou a publicación de "The Global Intelligence Files", arredor de 5 millóns de correos electrónicos da base de operacións da compañía sobre intelixencia global, Stratfor. Os mails datan dende Xullo do 2004 ata finais de Decembro do 2011, e revelan, segundo a organización que os filtrou, "os traballos internos dunha compañía que aparenta ser unha editorial sobre intelixencia, pero que subministra servizos de intelixencia confidencial a grandes corporacións (...) e a axencias gubernamentais" como pode ser o Departamento de Seguridade Nacional dos EUA ou aos marines.

Todo isto, non é novo, pero onte, perdido por un momento en twitter, atopeime con isto:

Efectivamente, na ligazón, aparece un e-mail entre un traballador de Stratfor e a sede central ou headquarters, onde se fala sobre Resistência Galega co título de: unha explosión ten por obxectivo a oficina dun partido político na rexión española de Galicia. Logo vén o interesante, a información de intelixencia que acompaña a diversas novas sobre actos perpetrados por Resistência Galega:

Máis detalles sobre estes tíos, abaixo. Foron responsables de, polo menos, 13 ataques en 2010. Parece que son bastante pequenos [a organización], pero ao parecer teñen conexións con ETA. Sería interesante se estes tío cobran importancia, ao tempo que ETA morre. [...]

A noticia que sigue no correo, é extraída dun diario italiano (ANSAmed) na súa versión en inglés. Traduzo parte da mesma:

Madrid, Outubro, 20— Un novo grupo radical separatista parece estar a punto de emerxer en España, logo de que a Audiencia Nacional decidise rexistrar a 'Resistencia Galega' (Rega), un grupo marxinal de activismo antisistema en Galicia, como banda terrorista. Fontes policiais citadas polos medios, afirman que a Rega ten "unha organización determinada, e fondos e ideoloxía suficiente como para ser identificada como grupo terrorista".
Polo tanto debe ser perseguida como tal, particularmente no referente á vindeira visita do Papa a Santiago de Compostela o 6 de novembro.

O seguinte parágrafo versa sobre o nacemento da Rega e os contactos con ETA, para rematar con:

De acordo coas fontes de anti-terrorismo, "a organización consta como máximo de 200 membros". Ao contrario de ETA, o movemento separatista galego é marxinal, xa que non hai unha base social para apoialo, mentres que ETA é soportado polos grupos radicais adxacentes á ilegal Batasuna. Presuntamente a Rega ten tamén problemas financeiros, facendo complicado o mantemento dun número estable de militantes. 

Unha mostra, obvia da glocalidade na que estamos inmersos. Actos de ámbito local acaban nunha oficina de Texas, nunha empresa pantalla que vende información confidencial aos departamentos de intelixencia e espionaxe máis relevantes do mundo.

Intentei facer deste artigo un texto máis interesante, e intentei atopar unha empresa de España que tamén se adique a vender información confidencial ao CNI, ou á Consellería de Presidencia. Pero se escribes en Google "empresa española venta de inteligencia" o primeiro que aparece é un listado de compañías que traballan con (si) intelixencia, pero artificial.

Seguirei buscando.

A Cidade da Cultura e o Horizonte 2020

004

A primeira vez que escoitei falar do Horizonte 2020 foi durante un congreso que tivo lugar en novembro do ano pasado, no Centro de Novas Tecnoloxías de Conxo. Era o Maritime and Innovation Brokerage Event e reunía a empresas de diferentes índoles pero relacionadas co mundo económico de base marítima, chegadas de todas as partes do mundo.

Nun dos relatorios (eu estaba alí traballando, non como parte interesada) repetían insistentemente horizon tuenituenti e falaban de millóns de euros, mentres relataban a importancia de satisfacer determinados requirimentos e de entregar e meet the requirements antes dun prazo determinado para poder acceder, o que eu ao final concluín, eran unhas suculentas subvencións en investigación.

Invadido pola curiosidade (esa droga que, con tanta cicloxénese, evita o meu ingreso nun sanatorio) indaguei —busquei en google...— que era aquilo do Horizon 2020, e resultou en tratarse dun programa da UE para a inversión en investigación e desenvolvemento (Research and Development) dotado de, nada máis e nada menos, 80.000 millóns de euros, que se executará durante os vindeiros sete anos.

Por casualidade (e motivación deste artigo), volvín topar co H2020 hai un par de semanas mentres asistía un venres a unha das reunións dos Escépticos en el Bar, no Kunshalle de Compostela.

D. Felipe Criado Boado en Escépticos en el Bar.

O invitado naquela ocasión era o arqueólogo Felipe Criado Boado, director do Instituto de Ciencias del Patrimonio, e profesor de investigación no CSIC. Cara o final da súa intervención, o doutor mostrounos un pdf onde a League of European Research Universities explicaba por que a "investigación en Ciencias Sociais e Humanidades, como disciplina académica que xera coñecemento novo e intrinsecamente valioso que pertence a todos os aspectos humanos do mundo, é de vital importancia para o futuro de Europa", e isto, en base aos seis retos sociais escollidos como máis relevantes polo programa Horizon 2020, resumidos en:

Saúde, cambio demográfico e benestar. 

Seguridade alimentaria, agricultura sostible e silvicultura. 

Enerxía limpa, segura e eficiente. 

Transporte intelixente, verde e integrado. 

Loita e adaptación ao cambio climático. 

Europa nun mundo cambiante —Cultura, identidade e cambio social. 

Sociedades seguras —Protexendo a liberdade e a seguridade dos cidadáns europeos.

Se ben isto formou parte do epílogo —e o profesor Criado considerou que amais de pór o foco na falta de atención relativa á patrimonio e herdanza cultural, deberiámonos preguntar quen marca estas liñas de actuación, e o porqué desa escolma, sobre todo a respecto da seguridade e protección da sociedade europea (amalgama cuxos integrantes non están hoxe en día ben claros)—, a exposición tratou sobre as súas pescudas verbo da relación entre os humanos e a contorna natural e arquitectónica que os rodea, e de como, en particular, os aimarás dunha parte do deserto de Atamaca en Chile, trataban aos outeiros e montañas da súa contorna como seres vivos, e do impacto que esta consideración tiña nas súas vidas, que en gran medida xiraban ao redor destes accidentes xeográficos, considerándoos como titores e protectores e aplicándolle toda sorte de calidades humanas.

Logo dunha exposición moi interesante (que me gustaría reproducir, pero non tomei notas, e non quero faltarlle á verdade,—podedes consultar na rede dous traballos relacionados coa intervención verbo de Chile e verbo do megalitismo no nordeste peninsular—) acabamos por falar na rolda de preguntas sobre a Catedral de Santiago, e de como ver a determinados elementos arquitectónicos como seres vivos (parte orgánica cuxo estado nos afecta aos habitantes adxacentes), e comprender a súa traxectoria vital pode axudar a entender problemas estruturais do edificio, amais de problemas sociais e políticos que poden derivar dun edificio tan omnipresente e simbólico na vida da cidade apostólica.

A este respecto, resultoume imposible non pensar na Cidade da Cultura, e do interesante que sería valorar o impacto que tivo e está a ter o mausoleo de Don Manuel, xa non só no maltratado tecido cultural galego, mais tamén na saúde da poboación desta parte da península. Agora, que o que conseguiron erguer xa está a ter problemas (en referencia aos pequenos desprendementos de pedra que tiveron lugar hai cousa dun mes, e a pingueira que aparece na biblioteca de cando en cando), cabe preguntar se poderá durar tanto anos como o apousento da suposta reliquia de Santiago, ou se teremos polo contrario que convencer a Bruxelas de que a inclúa no Horizonte 2020; quizáis aducindo que representa un perigo para a seguridade e liberdade do cidadán europeo.

Aborto libertario (?)

003

Segundo o anteproxecto de "Ley Orgánica de Protección de la Vida del Concebido y de los Derechos de la Mujer Embarazada" prohibirase a publicidade das clínicas nas que se practican abortos. Para calquera fillo de veciño, un modo obvio de obstaculizar e invisibilizar este tipo de práctica. Pero non, xa Gallardón afirmara ao respecto a finais do ano pasado que ha medida debíase a que "no es un producto de consumo y esa información solo deben facilitarla los especialistas"; porén permítese a venda de produtos financeiros de alto risco e complexidade a pequenos aforradores e reducen as prestacións e seguridades sociais mentres se publicitan seguros de vida que se nutren do medo e vulnerabilidade das mulleres fronte ao cancro de mamá.

Unha mostra da actitude contraditoria dun Executivo que non sabe a que santo encomendarse. Por un lado, predican e difunden (sen nomeala, pero practicándoa) a palabra do neoliberalismo como amuleto do triunfo e pretenden liberalizar (precarizar) o mercado laboral; e por outro esquécense do laissez-faire para acoutar e limitar os dereitos das mulleres para cos seus propios corpos en aras de protexer a vida (?) e dereitos dos non-natos. Se ben no seo de todo partido político resultan inevitables este tipo de aporías, a nova das mulleres españolas que acudiron ao rexistro mercantil para se converter en propietarias do seu corpo (furtado), non deixa de ser un paradoxo, pois a defensa da persoa como propiedade privada individual é un dos preceptos dos libertarios (anarquistas capitalistas) como o era o estadounidense Murray Rothbard:

A maior parte da discusión sobre este tema non pasa da consideración de nimiedades tales como cando comeza a vida humana, cando —ou si— o feto pode ser considerado vivo, etc. Todo isto é verdadeiramente irrelevante no que respecta á legalidade (de novo, non necesariamente á moralidade) do aborto. O antiabortista católico, por exemplo, declara que todo canto reclama para o feto son os dereitos de calquera ser humano, neste caso, o dereito a non ser asasinado. Pero aquí hai involucradas outras cuestións, e esta é a consideración crucial. Si se lle recoñecen ao feto os mesmos dereitos que aos seres humanos, preguntémonos: Que ser humano ten o dereito de manterse, como un parasito indesexado, dentro do corpo dalgún outro ser humano? Este é o núcleo da cuestión: o dereito absoluto de toda persoa, e en consecuencia de toda muller, á propiedade do seu corpo. A nai que aborta extirpa do seu corpo unha entidade indesexada. 

(Hacia una nueva libertad, el manifiesto libertario, 2005)

Probablemente os motivos que levaron ao devandito grupo de mulleres a rexistrar o seu corpo no Rexistro Mercantil de Bens Inmobles, non teñan nada que ver co pensamento rothbardiano, nin, consideraran o aborto como a expulsión dun parasito indesexado; mais o punto de vista do filósofo estadounidense, se ben extremista, non deixa de ser interesante e provocador, e a acción das mulleres (ao parecer en base a unha proposta da artista Yolanda Domínguez), un exemplo de protesta creativa e, obviamente, tamén provocadora.

A modo de corolario: resulta curioso, como discursos diverxentes e afastados tanto en procedencia como en formulación, poden atopar puntos en común.  

Cultura galega glocal

002

A primeira vez que pisei as instalacións da CRTVG, como bolseiro, unha recepción de gaitas deume a benvida. Eran parte dunha banda, dalgún pobo galego, que actuaba nese senlleiro programa da tarde que se deu en chamar A Solaina. Aquel día só me faltou cruzarme con Xosé Ramón e Xosé Manuel para que a marca de A Galega me impregnase por completo.

En poucos meses puiden coñecer de preto numerosos pobos e aldeas da xeografía galega; os problemas existentes cos xabarís, coas toxinas, coas veciñas e a invasión das vías de servidume; o prezo do percebe, as patacas, cabazas e demais hortalizas xigantes que medran nas leiras da Galicia, os temporais que impiden faenar, as fochancas, os estaleiros, e os refuxios de cans.

Tamén, non en moito tempo, me decatei de que o que eu facía alí, e a maioría dos contidos que me rodeaban, daban conta, da realidade (si) pero non da miña realidade, e, ergo, non da realidade de moita outra xente que comparte a miñas circunstancias grosso modo.

A necesidade de falar dos artistas, das creacións, dos detalles e accidentes que me rodeaban daquela, fixo posible (e necesaria) a creación de Culturadeseu.

Durante dous anos veño falando de arte contemporánea. Proxectos novos e alternativos na súa meirande parte, que resultaron en boas e interesantes amizades. Pero, para conseguir o reto dos 365 días, 365 posts, non me abonda con escribir unha reportaxe cada dúas semanas, verbo dunha exposición, entrevista ou concerto. Preciso ampliar as fronteiras, e non só a nivel temático, mais tamén xeográfico. É por iso, que agora, na descrición deste blogue aparece a palabra glocal.

A primeira vez que escoitei este vocábulo foi da boca dun profesor da facultade de xornalismo. O tan querido como odiado, Manuel Outeiriño.

Non sei se foi por mención de Ulrich Beck ou por divagación, pero o mestre Outeiriño falounos desta amalgama entre globalización e localidade onde ambas instancias se misturan e confunden, a pesares dos (sobre)esforzos por establecer barreiras de carácter cultural que lonxe de arranxar as cousas, —considero— provocan un cerramento prexudicial, que, como xigante con pés de chumbo, desacelera a rexeneración das formas de creación vangardistas.

A cuestión de fondo é que, dado que non existen tribunas institucionais (como as refería Van Dijk en Discurso, poder e acceso) que dean voz á contemporaneidade galega glocal en calquera das súas manifestacións, e dado que somos consumidores (homes heterodirixidos, que falaba Umberto Eco en Apocalípticos e Integrados) expostos a todo tipo de estímulos, sexan estes globais ou locais, e animais políticos e sociais en continua interacción con nós, e co que nos rodea (sexa isto local ou global) e formamos a partires de aí o noso imaxinario persoal, a nosa forma de entender o día a día, en base a ideas próximas na xeografía ou afastadas fisicamente pero moi pretas grazas á globalización; propóñome falar de todos aqueles contidos que resulten interesantes, e que en maior ou menor medida inflúan na visión que gardamos (gardo) do mundo.

Trátase de esquecer categorías (os xornalistas tendemos a estereotipar e a ordear todo en caixiñas con etiquetas no exterior) para ulteriormente formar unha imaxe, senón totalmente fiel, si máis honesta, cun mesmo, e coa lebenswelt.

Trátase, ademais, de combater unha poderosa creadora de significados como é a "nosa" televisión autonómica, onde, como me comentaba unha colega de profesión que traballa no ente público, non se quere falar de "cousas actuais, por que non interesan". É dicir: "intentemos perpetuar un modelo obsoleto, e evitemos que os que nos ven teñan se queira que pensar no que ven e porqué o están a ver".

E a xente acabará por falar coa televisión, mentres lle queiman os libros no pórche.

Este artigo é, en definitiva, un intento por establecer un marco de coherencia entre todos os posts que se publicarán de aquí en diante. A mesma coherencia que mostrou o comisario Valentín Roma ao rexeitar o premio ao mellor proxecto curatorial do 2013 orquestrado por Miguel Cereceda (director do Instituto de Arte Contemporáneo) dentro dos Goyas da arte, RAC (Reconocimiento al Arte Contemporáneo) por que:

«Mi trabajo no tiene nada que ver con esta visión del arte acrítico y amable, heroico y nominal. En un momento de precariedad cultural como éste por el que pasamos no se puede hablar de visibilidad como urgencia, porque hay cosas más importantes que acatar en el arte. Para empezar, la situación laboral precaria del artista.» [...]

U-lo xornalismo de investigación?

001

Hai dúas semanas algúns dos lectores e subscritores da recentemente nacida Revista Luzes, congregámonos na libraría compostelá do Couceiro, por convocatoria dos seus responsables. Despois do repaso de rigor sobre os contidos do último número chegou a quenda das preguntas, e se ben a maioría foron loas, unha das asistentes queixouse da falta de xornalismo de investigación.

Xosé Manuel Pereiro, co-director de Luzes, tomou a palabra, e nun ambiente moi fraternal, confesou que, por moito que espremeran aos subscritores, non sería posible pagar un traballo xornalístico de investigación en condicións. "Menos, cando vas a Interviu e che pagan 1.500 euros", subliñou.

Carioca, Pokémon ou Gürtel, son nomes ben coñecidos. Pero ningunha destas tramas foron descubertas grazas ao xornalismo de investigación. Nos últimos anos, ou ben o traballo policial/xudicial é efectivo (o que non está de máis) ou se lles vai das mans aos delincuentes, ou ben hai alguén insatisfeito que quere tirar da manta:

José Luis Álvarez, el empresario asturiano que destapó el «caso Pokémon», continúa empeñado en tirar de la manta y sostiene que no va a «callarse nada» 

José Luis Peñas, exconcejal del PP en Majadahonda (Madrid), grabó secretamente conversaciones de Francisco Correa durante dos años.  Su denuncia dio origen al 'caso Gürtel'

Obviamente, temos máis exemplos de corruptelas (EREs, Nóos, Campeón, Bárcenas...), e se ben o traballo xornalístico pode axudar e axudou nos procesos de xulgamento dos culpables, non é unha parte determinante; publicar en portada uns papeis filtrados de forma exclusiva, non é xornalismo de investigación, é aproveitarse da conxuntura, para facer caixa.

Para empeorar a situación, son as propias empresas xornalísticas as que infravaloran o traballo do xornalista, xa sexa este de investigación ou de cobertura de zonas de conflito, ou simplemente de provincias. Ao respecto, conversaba a semana pasada cun importante fotógrafo galego que farto de que lle remaquearan en España a compra das súas fotografías (feitas en países en guerra, cunha alta probabilidade de ser secuestrado, ou morrer), vende a maior parte a diarios estranxeiros, que saben valorar o seu traballo, e non lle ofrecen unha miseria mentres o seu director xeral cobra trece millóns de euros anuais; ou mentres teñen a unha (unha soa!) correspondente traballando como freelance para toda África, á que nin lle remuneran as chamadas telefónicas internacionais.

Xornalismo en galego, e 2.0

David Lombao, director de Praza.com no Encontros 2.0 | Código Cero

Mais non todo está perdido, e a falta de cartos non é óbice para que se siga a practicar un xornalismo ético, honesto e de supervisión. Grazas ás novas tecnoloxías, (e sacrificando, por parte dos seus responsables moitas horas de tempo propio), medios como o Galicia Confidencial ou Praza Pública están a dar exemplo dun xornalismo de investigación a longo prazo, é dicir, fan unha labor de vixía dos estamentos públicos que, máis que necesaria, é fundamental. Son, como me dicía o xornalista Bru Rovira no 2006, a "mosca cojonera". Por que o traballo de periodista, é ese que todo o mundo critica, pero que ninguén quere facer, pois detrás de toda a pompa de catro pantalleiros que se alimentan de share, están o resto de persoas que deben cubrir sesións tediosas de control ao Parlamento e ao Congreso, xuízos escabrosos con familias destrozadas, miles de follas de sumarios xudiciais (que teñen que estar lidas para onte), eventos baleiros de contido patrocinados pola Consellería da Fraternidade, "convenios" con Deputacións, etc...

Mother Jones, verbo da austeridade nos EUA

As chaves para que o xornalismo poda actuar de forma independente e investigar viablemente, considero, que son aquelas que tratamos no primeiro dos Encontros 2.0 , e pasan por depender dunha publicidade selectiva non invasiva, o apoio dos lectores mediante doazóns e subscricións, o uso dos medios 2.0 para recadar informacións e actuar como supervisores do acontecer político, o crowdfunding e o coworking... Un exemplo paradigmático, e polo tanto a seguir, é para min a revista estadounidense Mother Jones. Este magazine, que comezou no 1976, caracterízase por publicar reportaxes de investigación minuciosas, que tratan tanto temas medio-ambientais, como alimentarios, políticos, económicos, sociais, científicos..., e depende de publicidade non invasiva —é dicir, son, polo menos no papel, empresas cuxos intereses comerciais non entran en conflito, nin realizan inxerencia algunha, nos contidos publicados—. Levo máis dun ano recibindo cada dous meses a revista na miña casa, e é unha desas lecturas que non te deixa impasible,  e que en certo modo, te leva a pensar que hai una alternativa, unha esperanza, e unha vía sustentable para o xornalismo de investigación e velaí para a profesión per se. 

Se á necesidade e predisposición de realizar xornalismo de investigación lle engadimos as novas tecnoloxías, a enorme cantidade de información á que podemos ter acceso (o que é, ao mesmo tempo, un pro e un contra), a labor que realizan organizacións como Wikileaks, e un hastío cada vez mais xeralizado cara uns medios de comunicación absortos na súa alter-realidade auto-feladora; pode, e digo, pode, que esteamos máis preto de deixar de gastármonos os cartos nas tendas de Inditex e comezar a invertir en investigación.

Reto: 365 días, 365 posts

O tempo libre acumulado entre unhas poucas horas como profesor de inglés e disc-jockey, sumado a un episodio esperpéntico no que un experto na lingua galega considerou apropiado excluírme (cun cero de nota) dun posible posto de traballo como redactor na Radio Galega, por que ao parecer eu falaba en chino mandarín (viva a alienación lingüística!) resultou, ao final dunha viaxe en tren ata Vigo, en Culturadeseu, a idea.

O 8 de febreiro do 2012 publicouse a primeira reportaxe, e logo de dous anos, xa van unhas corenta. Non todas son fillas predilectas. Algunhas, non son coherentes. Pero, todas, as parín eu; e por iso, me sinto orgulloso.

Porén, hai máis dun mes, que entre a preguiza, o traballo remunerado e as resacas (algunhas en formas de catarro) non dou escrito nada. De aí que leve dende o comezo do 2014 matinando nunha idea. A que da título a este post: un reto.


Os que seguides a youtubers sabedes que esta xente se dedica, ás veces, a realizar retos (challanges) e a gravárense mentres os realizan. Normalmente non son accións transcendentais, e teñen máis que ver co esforzo físico, facer algo estúpido, beber alcol, ou ensinar cacha... Se ben, a min, me parece estupendo que o fagan, pensei que, xa que preciso combater a preguiza, buscar tempo para escribir, sacrificarme, e sentarme fronte ao ordenador para máis que para buscar gifs no tumblr, a idea de crear un reto, era perfecta. Se a isto lle sumamos a necesidade de publicar de forma regular que comportan os media dixitais para mantérense vivos e en conexión coa audiencia, máxime nunha modernidade líquida, onde as modas cambian con cada trending topic; 365 días, 365 posts, veume como unha luva.

Embárcome neste periplo aínda sabendo que, como veu dicir Xosé Manuel Beiras cando lle propuxeron publicar semanalmente no Galicia Hoxe (no 2005), vaia a publicar unha chea de sin-sentidos. Arríscome, pero a miña intención non é caer na enfermidade cuantitativa na que estamos inmersos (número de asistentes, número de mortos, número de votos...), aínda que obviamente ao escribires todos os días, dende aquí ata o ano 2015, e facelo ben, (xa mesmo facelo) non será doado.

Este reto é unha forma de me lembrar cada día daquel crédulo rapaz que con quince anos soñaba con publicar cada xoves na contraportada de El País, xunto a Maruja Torres. Agora, El País, dáme igual. Maruja, sempre será grande. E, así estea con 40 graos de febre, penso publicar todos os días.