Welcome to esperpentoland: coincidencias cósmico-cómicas

006

Hoxe chegou a terceira Revista Luzes. O carteiro meteuna de mala maneira nunha caixa de correo demasiado estreita como para abranguer tanta expresión escrita, provocándolle ás páxinas unha lesión evidente que non fixo máis que agravares a sucesión de acontecementos que xa tiveran lugar con anterioridade. Ao examinar a publicación e ver na contraportada o anuncio avalado por Novagalicia Banco sobre o programa de patrocinio (eles chámanlle mecenado que soa mellor) da Catedral de Santiago, todo pareceume —a consecuencia dun cansazo colateral—, máis esperpéntico do normal.

Para quen non o saiba o programa de mecenado forma parte do Plan Director da Catedral (onde se recollen todas as actuacións necesarias para a conservación da mesma) e pretende recadar cartos para a restauración da fachada do Obradoiro —valorada nuns 3,7 millóns de euros— recorrendo á inversión de pequenas e medianas empresas, dos entes públicos e da poboación de a pé, nunha estupenda campaña de crowdfunding. 

Queiramos ou non, algúns xa formamos parte dos que van pagar a restauración, pois o Consorcio de Santiago cubrirá parte do orzamento con dous millóns de euros. A campaña de recadación virá a cumprimentar os 1,7 millóns restantes (dos cales obtiveron, polo menos 170.000 euros segundo as últimas información) e ofrecen todo tipo de vantaxes ou perks (máis, e mellores, canto máis cartos, obviamente, como en Kickstarter) para os mecenas, amais de advertencias que queren xustificar que nos comprometamos con dita inversión.

Se imos á web habilitada por Novagalicia Banco podemos ler:

A Catedral non xera por si mesma recursos suficientes para a súa conservación.  

A Catedral contribúe á riqueza de Galicia e España. 

Sen Catedral, Galicia e España perderían a súa esencia e parte da súa historia. 

Sen Catedral, non hai Camiño.

Un pode estar de acordo ou non cos tres últimos, pero o primeiro, é, a todas luces, non-verificable; a catedral, entre outras cousas, non paga tributos ao Estado e non ten a obriga de publicar (todas) as súas contas, baseadas fundamentalmente en doazóns (diñeiro negro), a pesar de que aduzan maiores ingresos dende o museo que dende os fieis. As únicas referencias contables das que dispoñemos —polo menos foron as que conseguín atopar— publicáronse tras o (tamén esperpéntico) roubo do Códice Calixtino, e datan de entre 2002 e 2011. Nelas reflíctense déficits en anos non-santos (33.000 euros en 2012), compensados cos superávits dos Xacobeos, e unha media de ingresos de 1,5 millóns anuais.

Cando foran feitas públicas estas contas non todo o mundo tragou a bóla sen máis, xa que a lebre saltou a razón de que na casa do electricista atoparan (amais do Códice) 300.000 dólares, e un total (e aquí vén, unha coincidencia cósmico-cómica) de 1,7 millóns de euros; o mesmo que piden agora no programa de mecenado. Se esquecemos os cartos que puido ter gastado, sumamos dólares con euros, redondeamos a dous millóns de euros e dividimos estes cartos por 25 anos (supoñendo que roubou dende o principio, o que non é probable), achamos que Manuel Fernández Castiñeiras tivo que levar un total de 80.000 euros anuais, o que son 219 euros diarios. E isto tendo en conta que estamos a calcular á baixa e aceptamos que o home roubaba todos os días, xa que puido ter extraído os cargos nun só día, ou en dous, ou en 30; e que ademais puido facelo sen que ninguén os botase en falta.

Podemos sacar unha conclusión fiable de que a Catedral de Santiago mentiu na súas contas, e de que poden afrontar a restauración da Fachada do Obradoiro (e o resto de puntos do Plan Director) sen necesidade de acudir ao crowdfunding? Non. Coñecemos a algún cura de parroquias que circule en Mercedes Benz e teña as billas bañadas en ouro? Eu si.

Estiveron máis de 800 anos construíndo unha catedral cos cartos dos fieis e os botíns dos infieis (daquela non había fondos FEDER) para perpetuar o dogma da igrexa católica, baseándose nas supostas reliquias dun home que supostamente viviu hai dous mil anos, e agora que o negocio lles vai (supostamente) mal pretenden convencernos de que a catedral é de todos e de que temos que ingresarlle o pouco que podemos aforrar nunha conta en Novagalicia Banco para que, xa non só arranxen a fachada, senón que, xa de paso, a entidade bancaria poida lucrarse dun modo ou doutro destes depósitos; amais de negarse a entregar á xustiza aos centos (por non dicir miles) de sacerdotes pederastas que supoñen un problema estrutural nunha igrexa que segue a considerarme unha persoa "mentalmente inmadura" por me sentir atraído sexual e sentimentalmente por xente do meu propio sexo?

Engádanlle a isto que a Infanta Cristina non sabía o que asinaba, pero os afectados polas participacións preferentes si, e non me quedar máis que dicirlles que welcome to esperpentoland.

Por sorte (penso e pensei) non todo son malas noticias e Gayoso (o do banco, non o da tele) e cinco ex-directivos, están un paso máis preto de non saír impunes dun (suposto) cobro indebido de prexubilacións millonarias. Hai que ver se Ismael Moreno, o xuíz da Audiencia Nacional chega ata o final antes de que estes amables señores teñan que darlle explicacións a San Pedro.  

As Palabras Secretas

Nos tempos que corren resulta doado afastarse do mundo verde. A continxencia bótase a un lado e necesariamente semellamos mergullar a caluga nas sempre trémulas, nunca quedas, augas da vida vicaria —en tanto non directa— contemporánea. Mediados por sempre pola tecnoloxía para acudir a unha realidade virtual, que si ben se solapaba, agora suplanta durante horas á física e presencial realité. 

Porén, seguir o devir do acontecer non devén en pecado mortal para o ser, pois segundo andamos, así nos construímos, poñendo un naipe enriba doutro. Mais mirar cara adiante, ou cara aos pés dun, ten por consecuencia esquecer o que fomos, ou cremos ter sido. Aquelas costumes e calidades do que nos rodea que á lixeira matamos e enterramos co corpo aínda quente, e sen deixar sequera unha campá, por se as moscas.

Ana Lois Gómez, na presentación de As Palabras Secretas en Vigo, na Cova dos Ratos.

Con Ana Lois Gómez, motivo desta entrada hipertextual, compartín lugar de traballo hai uns anos, nun ente que todos coñecemos como TVG, e onde ocupou cargos de dirección e edición de informativos. Xa daquela me decatei da súa paixón pola terra; polas historias que por estar moi preto, semellan pequenas e intranscendentes. Son eses relatos que non teñen cabida na filosofía actual do fast-forward continuo. Son esas palabras que cremos ter aprendido pero, non mais velas, decatámonos de que, delas, xa non temos idea.

«Creo que a idea leva aí varias xeracións porque a miña bisavoa xa preparaba herbas medicinais para ter abastecida a toda a súa familia durante o ano. Eu non a coñecín, pero herdei dela o nome e seguramente tamén a paixón pola medicina tradicional. De pequena pedín un anaco de xardín para plantar xarxa e menta. E a primeira reportaxe que fixen como exercicio cando comecei xornalismo foi entrevistar  unha sabia hoxe falecida. Pero nunca tomei moi en serio esta fascinación pola medicina tradicional ata hai dous anos. Foi unha amiga a que me falou de dúas señoras de Muros que quitaban o mal de ollo. E eu, que son curiosa, funas visitar só por ver como facían. E fascinoume tanto que decidín gravalas, sen saber moi ben que ía facer con ese material. Entrevisteinas e deime conta que todo iso do que elas me falaban estaba a piques de desaparecer. Así que empecei a gravar persoas que bendicen e a facer pequenas pezas documentais con ese material. Así naceu www.palabrassecretas.com . Algúns dirían que foi "por casualidade". Segundo a miña avoa é o meu "sino".»

As Palabras Secretas non é unha páxina de remedios naturais nin de terapias alternativas. Trátase dun proxecto que quere recoller rituais de sanación utilizados na cultura galega que ao romperse a cadea de transmisión oral inter-xeneracional, se atopan en perigo de extinción:

«Os vellos non transmiten a súa cultura porque durante moitos anos lles fixeron crer que non valía, igual que falan castelán cos netos porque lles fixeron crer que o galego era de pailáns. Devolverlle a dignidade ós maiores é o único xeito de que empecen a contar cousas e de que nós reconstruamos a nosa cultura. Non importa se son remedios tradicionais ou contos de lendas. Creo que os que recollemos deberíamos facer sempre as estreas dos proxectos nas aldeas nas que traballamos e permitir que os nosos informantes reciban aplausos diante de tódolos veciños.»

Ana Lois tamén quere deixar a súa semente alá por onde pasa. Por iso implica aos cativos, familiares: "Os máis novos da casa alucinan porque son por primeira vez espectadores de algo que non coñecían a pesar de telo tan preto. A fin de semana pasada entrevistei unha señora en Tomeza. O seu neto, duns 10 anos, tivo os ollos como pratos durante todo o tempo. E cando ela sacou un alicorno dun caixón, o rapaz case deu un brinco."

Presentación de As Palabras secretas en O Peso, A Lama.

Cun proxecto de presuposto 0, auto-xestionado, e contando de cando en cando coa colaboración de colegas de profesión e amigos, esta experimentada e curtida xornalista recolle vídeos case cada semana, para facer a súa mediateca o máis ampla posible. As súas viaxes non están exentas de anécdotas, e na nosa entrevista comenta que un vello de Lalín lle propuxo matrimonio, unha señora maior en Cervantes queríaa arrexuntar co seu fillo, e en xeral, as mulleres sempre lle queren mandar comida:

«Á beira do río Verdugo, buscando información sobre os bautismos prenatais, pasoume algo moi significativo. Preguntei nunha casa se sabían algo dos bautismos que se facían na ponte de San Lourenzo e o mozo que saíu á porta miroume como se estivese tola. Dixo que alí non se facía nada diso. Entón eu inistín preguntando se había algunha persoa maior na casa que puidese saber do tema. E el responde: está a miña avoa, pero xa che digo que diso non se facía nada e que ela non sabe do asunto. Entón eu pido que saia a avoa e o rapaz xa me mira un pouco peor. E cando sae a señora e lle pregunto, ela empezou a contar a historia dos bautismos prenatais diante das fillas, dos netos e dos bisnetos que a esa altura xa estaban de porta afora observándome. Contoume como era todo o ritual e, ó acabar, o neto díxolle: Pero usté nunca nos falou diso. E ela respondeu tallante: Vós nunca me preguntastes.»

Se As Palabras Secretas é algo, non é un incentivo á suplantación da medicina por curandeiras, pois como comenta a súa creadora "a xente que entrevisto non deixa de ir ó médico nin tomar os seus medicamentos". Tampouco é publicidade de balde para quen se lucra mediante estes rituais, "os nosos protagonistas non son profesionais da medicina popular. Só son persoas que coñecen e fan uso da tradición e que amablemente queren compartila con nós". Nin son rituais da chamada Galicia Profunda pois "estes ritos practícanse en todas as nosas cidades. Vigo e Coruña están cheos de bendecidoras e nas súas salas de espera agardan tamén mozas con iPhone e con bolsos caros".

Porén, é a recollida e constatación dunha realidade que fica invisible pola súa proximidade e suposta intranscendencia, e que a súa creadora non xulga, pois iso queda nos ollos do espectador.

Wily | FORZA INGOBERNABLE

Este venres 22 de marzo ás 18:00 h. o FAC Peregrina abre a súa terceira temporada coa montaxe expositiva na modalidade de FAC Convidadxs: WILY FORZA INGOBERNABLE comisariada por Ángel Calvo Ulloa, coordinada pola Equipa FAC e producida pola Asociación de amigos da obra de Wily. Un proxecto de especial pertinencia e importancia polo apoio e visibilidade que supón para a tarefa de investigación e recuperación material da obra do artista Antonio Taboada, Wily; unha responsabilidade para coa Historia da Arte Contemporánea galega á que o FAC Peregrina non quería faltar. A montaxe expositiva compleméntase cunha publicación, unha sesión de imaxes, poesía e música de Wily con Benxamin Otero e Celso Fernández Sanmartín o venres 29 de marzo e o encontro “Forza ingobernable” con Alberto González Alegre e Miguel Anzo Rodríguez o venres 5 de abril, ámbalas dúas actividades a partir das 18:00 no FAC Peregrina.

Penso que non é preciso introducirvos no que é o FAC Peregrina. A súa traxectoria coma espazo proxecto-artístico camiña en gran medida paralela a CULTURADESEU. Co permiso dos seus responsables déixovos o texto curatorial, para saberes máis sobre Wily:

WILY | FORZA INGOBERNABLE

Ángel Calvo Ulloa

Wily, ou Antonio Taboada Feradás, (Lalín, 1962-2006) pertenceu con tódalas súas consecuencias a ese período de entreguerras que a arte galega viviu entre as décadas dos oitenta e os noventa do pasado século. De formación autodidacta, cun carácter que o achegaba ás figuras protagonistas do denominador común de Atlántica, os seus ollos miraron de xeito uniforme cara Europa e Norteamérica, mesturando unha información que chegaba a contagotas. Herdeiro desa forza ingobernable do salvaxismo alemán, a planitude do seu cromatismo e a temática terá máis que ver cos primeiros traballos de figuras coma Claes Oldenburg -xigante do pop norteamericano que asinou uns comezos a medio camiño entre o xestual e o perfeccionamento industrial das formas que desencadeou co paso de tempo-, malia que o resultado formal do traballo de Wily sempre nos recorde nun primeiro momento ao xesto impulsivo de Georg Baselitz ou, cara a América novamente, aos grafismos torpes e espontáneos que Jean-Michel Basquiat ou James Brown desenrolarán xa nos oitenta.

Músico de vocación, pero cos ollos postos na poesía e na plástica, vai ser este campo ao que dedique boa parte da súa vida. Esculturas realizadas a motoserra, de inquietantes proporcións que ollaban dende as alturas con faccións esquemáticas, pero cheas de expresividade.

A súa chegada non pode ser máis prometedora, en 1986 acada o terceiro premio da Bienal de Escultura da Fundación Araguaney e en 1988 será seleccionado para a segunda edición da xa paradigmática mostra itinerante Novíssimos –mostra na que neses anos participarán tamén Guillermo Aymerich e Armindo Salgueiro entre outros-, organizada polo Concello de Ferrol e que suporá un altofalante para unha xeración de artistas que nacían baixo a abafante sombra de Atlántica e que pelexaban sen rumbo fixo cara á superficie. A década remata coa concesión dunha bolsa de Novos Valores e diferentes premios cos que viaxará a Alemaña en 1991 movido polo seu crecente interese pola escultura alemá.

Durante os primeiros anos da estreada década dos noventa verá exposto o seu traballo na Bienal de Pontevedra do 1992 -na colectiva dedicada aos bolseiros da Deputación de Pontevedra-, e de xeito individual na Galería Sargadelos (Santiago de Compostela) e na Casa das Artes (Vigo) –espazos que supuxeron durante aqueles anos un piar importante para unha renovada xeración de artistas-. En 1995 élle concedida unha beca de formación no estranxeiro coa que pasará en Florencia nove meses. A súa escultura da un xiro importante naquel momento pero os seguintes anos ese apoio inicial apágase e o seu nome deixa de aparecer nas exposicións que marcaban a liña a seguir pola arte galega. En 2005, o equipo de Metrópolis da TVE visita o estudio de Wily para gravar unha entrevista con Susana Blas. Outsiders será o título deste primeiro programa dedicado a seis artistas que, máis alá da súa importancia, crean lonxe do mercado da arte e das tendencias imperantes. Figuras como o poeta Dionisio Cañas ou o pintor EVRU serán outros dos artistas incluídos nesta serie.

En xuño de 2006 falece atropelado por un tren na súa parroquia de Botos. Ás condolencias e ao balbordo inicial ségueo o silencio incómodo do esquecemento por parte das institucións que anunciaran a posta en valor do seu legado.

Dunha orixinalidade e sutileza difícil de atopar noutros artistas do seu momento, a frescura e a carencia de convencionalismos á hora de traballar xeraron unha riqueza na linguaxe formal que Wily foi variando segundo os seus intereses cambiaban.

A vida de Wily é a vida dun ser independente, que medrou admirando a quen en moitos casos o subestimou e que hoxe, sete anos despois da súa morte, resulta ser unha figura de profunda actualidade, autor de obras nas que o paso do tempo segue a xogar no seu favor. Artista universal afastado de prexuízos, lonxe dos sentimentalismos que afloran trala morte de alguén querido, o valor artístico da súa obra obriga a deterse e reivindicar unha figura esquecida que operou baixo o salvaxe impulso dunha forza ingobernable.

*Imaxes: Damián Paio e Miguel Calvo.

Plan de Rescate (II) de 'El Ocaso de los Estados Nación' a 'La Rebelión de los Polígonos'

Español

Esta é a segunda reportaxe sobre a exposición 'Plan de Rescate' que tivo lugar no espazo comercial eLEFANTE330, en A Coruña, o 14 de decembro.
Se ben na primeira das entradas sobre esta one day exhibition demos comezo citando unha obra de Susan Sontag verbo da interpretación (Contra la interpretación...) paréceme axeitado, debido á temática da mostra, comezar, desta vez, cun pouco de economía:

"A pouco que reflexionen sobre o tema, moitos economistas consideran a Gran Depresión dos anos trinta como unha traxedia gratuíta e innecesaria. Só con que Herbert Hoover non intentara equilibrar o presuposto ante unha depresión económica; só con que a Reserva Federal non defendera o patrón ouro a costa da economía interna; só con que os funcionarios subministraran liquidez aos bancos ameazados, calmando deste modo o pánico bancario que se produciu en 1930-1931; entón, a crise da Bolsa en 1929 só tería ocasionado unha recesión corrente, que se podería ter esquecido cedo. E como os economistas e os responsables da política aprenderon a lección —ningún secretario do Tesouro moderno repetiría a famosa recomendación de Andrew Mellon, de «liquidar o traballo, liquidar as existencias, liquidar aos granxeiros, liquidar a propiedade inmobiliaria... eliminar a podremia do sistema»—, nunca volverá suceder algo semellante á Gran Depresión.
¿Ou si?"

Desta forma comeza o premio Nobel Paul Krugman El retorno de la economía de la depresión y la crisis actual, onde repasa nun rexistro divulgativo as maiores crises económicas do século pasado, ata chegar á nosa crise actual, reflexionando sobre as súas causas, consecuencias, e sobre a pertinencia ou obsolescencia do modelo produtivo capitalista.

Virus, parqué, nación
No contexto deste paradigma foi creado PSJM, o equipo artístico formado por Pablo San José (Mieres, 1969) e Cynthia Viera (Las Palmas, 1973) que opera desde Berlín como marca comercial de arte última e que presentou no eLEFANTE330 a súa obra en forma de vídeo El ocaso de los Estados Nación. Unha crítica á voracidade da economía financeira onde os logos das empresas que cotizan nas Bolsas máis influíntes do mundo comen, como unha sorte de virus informático, as bandeiras de diferentes países coma EUA, España, ou Xapón.

Interesados polos temas relacionados coa imaxe de marca, o mercadeo (marketing) ou a arte como mercadoría, PSJM conta con proxectos coma MARX® —reseñado polo xornalista e escritor Vicente Verdú aquí— e consideran que "o artista é a marca, a obra é o produto"; aínda que non quere isto dicir que se supedite a creación ao modelo produtivo mercantil como constata José María Durán, doutor en Historia da Arte Moderna e Contemporánea, no seu ensaio PSJM: Sobre los procesos de trabajo y arte en el capitalismo:

"(...) unha cousa é que o capital intente reorganizar a arte baixo o mando dos seus procesos de valoración e sobre todo baixo as leis do mercado, como constata Negri, outra moi distinta é que a arte busque directamente e sen reparos organizarse dunha forma na que asume polo menos dun xeito simbólico ou na superficie a forma na que o capital organiza o traballo. Neste sentido deberiámonos de fixar nunha afirmación que PSJM repiten con certa frecuencia: «esforzámonos por xerar simulacros, non parodias»." (texto completo)

Made in
José Andrés Santiago Iglesias presentou en 'Plan de Rescate' unha serie de obras pertencentes ao seu Made in, onde podiamos ver as versións de China, Japan, USA, e Spain. Por orde, presentaba unhas impresións en papel washi de 70 gr/m2 dun billete de 10.000 iuans chinos, unha figura de origami (unha grulla ou grúa), un dólar estadounidense e un billete de 1.000 pesetas dobrado varias veces, cun billete de 500 euros en forma de barquiño enriba.

Un interese especial é o que profesa o artista —doutor en Belas Artes pola Universidade de Vigo— pola cultura xaponesa, xa por iso a súa tese versa sobre La viñeta Japonesa. Del Cuadro Flotante al Tebeo Manga, cualificada ademais con cum laude por unanimidade. Dende o 2005 pertence e traballa no grupo de investigación I+D dx5 - digital & graphic art research, co-dirixido por Ana Soler Baena e Kako Castro Muñiz. É autor dos libros Manga. Del cuadro flotante a la viñeta japonesa (2010) e A Ding in Japan (2008) e a súa obra está recollida en numerosos catálogos, así coma en diferentes publicacións artísticas tales como The Print Factory 1 (máis información aquí).

Especulación urbartística
O artista Jacobo Bugarín (1983, Santiago de Compostela) presentou un documento, titulado como obra Derecho a la especulación. Presupuesto para el desarrollo de concepto del local comercial eLEFANTE330, onde se detallan brevemente os aspectos precisos para o desenvolvemento dunha idea —e plasmación en maqueta ou render da mesma— que ten por obxectivo o acondicionamento e aproveitamento do local comercial onde tivo lugar a mostra. Deste xeito o artista remite á dirección do eLEFANTE330 unha proposta especulativa que ten en conta a fase intelectual e conceptual onde se reflicte a cantidade de cartos precisos para ser levada a cabo.

Se ben podía non ser a intención do artista, tamén remite e critica —e no gremio xornalístico e publicitario sábese, sobre todo no plano amateur— a enganosa impresión, ás veces moi estendida, de que o traballo intelectual, o consello artístico/creativo/mercantil de imaxe de marca, de produto vendible, de deseño gráfico... por non ser facilmente valorable/medible (en canto en tanto non é traballo «físico») é normalmente mal pagado, ou non pagado en absoluto.

Doña Sofía 
Tomando o graffiti como forma de expresión o artista Joan Morera Arbones (Vigo, 1984) realizou unha peza ex profeso para a exposición no eLEFANTE330, denominada Sofía, e pertencente a unha serie aínda en produción. A obra recodifica (traduce, e por iso, interpreta) a signatura da súa Real Maxestade a Raíña Doña Sofía, como tag de rúa con aerosol, nunha busca dos "límites da representación e o paradoxo da imaxe dende o seu uso, función social, e contido simbólico".

O artista adoita traballar con documentos que posteriormente reproduce de forma manual, coma na serie The Spanish Earth onde da conta da paisaxe do Estado español con publicacións en 3D do Boletín Oficial do Estado verbo da disposición do territorio. En particular, segundo Morera, Sofía "relaciona a tradición pictórica da Pintura Mural e do Graffiti coas formas oficiais de representación do poder e construción da memoria", e é a signatura dunha raíña "nun país cheo de contradicións históricas onde a monarquía é o paradigma da estatuaria vivinte contemporánea e a democracia unha performance, ou quizais xa unha flashmob, cuatrienal". "Cando a «realidade» supera á ficción, o espazo expositivo concibido para a arte queda obsoleto".

Ícaro
Conta o mito grego que Dédalo, coa intención de escapar da illa de Creta e do rei Minos, conseguiu fabricar un par de ás para el, e outro para o seu fillo Ícaro. Algunhas plumas ían ancoradas con fíos, pero outras, as máis pequenas, xuntounas con cera. Cando os aparellos estaban rematados, e ambos, pai e fillo, se dispoñían a saír voando da súa prisión, Dédalo advertiulle a Ícaro que non debía voar nin moi baixo, pois a escuma do mar empaparía as plumas, nin moi alto, pois o sol derretería a cera que mantiña firmes as plumas das súas ás artificiais.

Todos sabemos como rematou a historia. Ícaro quixo subir demasiado e rematou no Hades. No seu Ícaro carmesí (La rebelión de los polígonos) Vítor Mejuto (Barcelona, 1969), revélanos a figura do mito grego que se rebela contra a simetría e as liñas rectas —na busca, non sabemos se de o paraíso ou da liberación formal—. Esta obra de Mejuto enmárcase dentro do seu estilo xa coñecido e evolucionado, que derivou da tradición da abstracción xeométrica, cuxa xénese se atopa (como podemos ler na biografía do artista) "no construtivismo ruso, a Bauhaus e o movemento De Stijl holandés e que máis tarde foi asumida por algúns informalistas da escola de Nova Iorque como Frank Stella ou Keneth Noland".

Corolario
O que nun comezo ían a ser dúas entregas sobre o 'Plan de Rescate' serán tres. Por falta de tempo, e debido a axentes externos denominados «traballos remunerados» precisos para poder seguir adiante.
Remato cunha cita de Zygmunt Bauman (Mundo Consumo, 2010):

"«A arte non é unha existencia mellor, senón alternativa —dixo Joseph Brodsky—. Non é un intento de escapar da realidade, senón todo o contrario: un intento de animala.» Os artistas son adversarios ou son competidores nesa labor que os administradores desexan monopolizar." (§281)

Ligazóns relacionadas:
Plan de Rescate (0)
Plan de Rescate (I) do 'Anarquista Desnudo' ao 'Pan Nuestro de Cada Día' 

A plasmación do Efémero

Español

Da man ao óleo, do pincel ao lenzo e do estudio persoal á sa de exposición. O proceso é longo e require esforzo e dedicación para que os qualia, esas cualidades subxectivas das experiencias individuais, adquiran formas, texturas e cores. Para que —por usar a expresión científica a modo de metáfora— cada un dos momenta, sentimentos e expresións do pathos se perpetúen no tempo en espazo. Para conseguir, ao fin e ao cabo, a plasmación do efémero.

A labor do artista non termina na obra e por iso Nandi Alonso dedicou longas horas á montaxe e disposición dos seus traballos nas paredes do Instituto Europeo Campus Stellae, en Santiago de Compostela. A razón disto, a súa chamada entusiasta sobre o resultado conseguido no espazo de exposición, uns días antes da inauguración o mércores 5 de decembro  —e que estará ata o 1 de febreiro—, non fixeron máis que aumentar a miña curiosidade por asistir.

O día sinalado, aparecín alí, cámara en man, nunha mostra que por nome ten ‘EFímEro’ —e que aínda podedes visitar— e que comprende óleos realizados tras a viaxe da artista á cidade de Nova Iorque, expresións íntimas da súa liña conceptual e abstracta, e, de forma inédita, unha serie de debuxos de formas insinuantes e paleta vermella e negra.

A serie inspirada pola súa visita á Gran Mazá está dominada por tons escuros, de formas verticais que recordan a skycrapers, e formas abstractas que desafían o maxín do espectador. Non hai luces de neon nas súas cidades. Mais ben semella que todo foi tomado pola brea e o inverno. O cromatismo frío desprende nostalxia e introspección. Por este motivo contrastan fortemente os lenzos cubertos de azul. En especial o seu ‘SuMmEr SeA’, onde, dende o porto, lle di adeus á xungla de asfalto. Ou aqueles onde se deixa de lado o horror vacui para, de forma sinxela, e cun xiro de moneca, manchar o lenzo con figuras escuras que remiten, ora a barcos, ora a chantadas na tela.

Jazz e repetición irrepetible

A segunda parte da exposición —situada no andar -1— centrouse nas denominadas ‘cAliGrAFíAs dE LO EFímEro’ mariñadas cos doces e hipnóticos sons do acordeón e o contrabaixo do grupo PeldeNoz,  que presentou o seu traballo ‘Jazz&Trad’. Os debuxos, que mostrou por primeira vez Alonso, foron dispostos con elegancia e en diálogo co espazo e a luz; comprenden o resultado dun proceso de abstracción que se compón da evocación a través de pezas musicais e a repetición de movementos e trazos que ao final, tornan irrepetibles.

Son, segundo a artista, a reminiscencia á arte oriental e en particular á caligrafía xaponesa: ao Shodo en tanto que ‘orde do trazo preciso coma disciplina’ e ao Haiku en tanto que ‘poema breve que plasma o asombro do poeta ante a contemplación da natureza’. “Misturo estes dous conceptos mediante un trazo mental repetitivo e irrepetible coa expresión do sentimento do haiku, pero aquí a Natureza, é o meu interior”, considera Alonso.

Corolario

En épocas de austeridade económica semella que a arte pictórica e plástica queda descolgada das paredes institucionais, abandonada á súa sorte na auto-xestión. Así o comentábamos hai un par de semanas eu e unha comisaria independente, algo desilusionada polas xornadas do Culturgal; que, ao parecer, seméllase cada máis a un parque infantil e a unha feira de gando que a un punto de encontro de sinerxias entre actores e axentes do panorama creativo galego.

O artista busca en todo momento interactuar coa realidade. De se a súa busca é necesaria ou continxente depende a súa razón de ser. Pero xustificar a necesidade da cultura, fronte á de infraestruturas de asfalto, non é sinxelo, nin rápido. Por iso déixovos cunha reflexión do profesor Ramón Cuartango da Universidade de Barcelona:

“O desenvolvemento dos aspectos idiosincrásicos que constitúen o ámbito específico no que se desprega o eu non pode ter lugar máis que no contexto do trato coa realidade, posto que non son outra cousa que o resultado do exercicio de autodisciplina cuxo orixe se atopa no feito de que algo requira atención e non haxa outro remedio que prestarlla. Trátase de actividade, movemento, reiterada…, pero sempre arredor de algo ou dende algo. Con todo, a relación que se establece entre o eu e as cousas tampouco se define convenientemente por medio das metáforas de ‘adecuación’, ‘representación’, ‘reflexo’, ‘copia’… O eu non é un espello. O seu comportamento afecta dun modo fundamental ao mundo; de feito, este depende de el para poder ser o que é.”

(Claves de Razón Práctica, Xullo/Agosto 2012, p. 138)

Ligazón relacionada: 'De volta ás trincheiras'
Máis fotografías no facebook de Culturadeseu.

JALISIA FANECAS

Español

Volver ao Furancho de Arte Contemporánea é sempre un pracer. É para culturadeseu un lugar recorrente, e ata un fetiche. As primeiras reportaxes tiveron lugar nesa casa situada a poucos quilómetros de Santiago de Compostela, en A Peregrina. Facelo, ademais, para cubrir unha exposición de Diego Vites, pecha un círculo, e abre camiño, nunha senda chea, agora, para o mundo da cultura, de minas anti-persoa.

'JALISIA FANECAS' ten moito que ver coa filosofía e razón de ser do FAC pois do mesmo modo que este espazo-proxecto artístico auto-xestionado pretende hospedar o excedente cultural (como o viño no furancho) que semella non ter cabida nos circuítos institucionais e comerciais da arte, a exposición de Vites quere chamar a atención verbo da numerosa produción artística de Galicia que permanece invisible, nun símil coa pesca de fanecas nunha sorte de abundancia desvalorizada. A gheada e o seseo, centran o foco sobre as diferentes formas de expresarse, lingüística e artisticamente falando, e como poden ser exlcuidas de determinados ámbitos pola condición minoritaria.

Con esta idea a súa caldeirada invadiu os espazos da casa d'A Peregrina: o galpón, o galiñeiro (ou cubo branco) e o remolque do bosque que vixía o furancho. Co fin de distribuír as súas obras conforme a unha coherencia conceptual, o artista traballou durante varios días para dividir a estancia principal en diferentes zonas; delimitadas ora con madeiras, ora con obras e lenzos, e inclusive con andamios de obra. Nun deles, como almeara, estiven eu de pinchatunes, amenizando a xornada, tirando fotografías, gravando o devir da tardiña, e comendo lacón.

A obra de Diego Vites presentada o pasado venres día 23 de novembro, que comprendía traballos realizados entre o 2008 e o 2012, e que estará exposta ata o 7 de decembro, non deixou impasible a ninguén. Entre as habilidades do autor atópase a de 'con-mover' ao espectador, ben polo abano cromático, ben pola pincelada, ou a agresividade que as figuras denotan en moitas ocasións.

Xogando cos significados e conceptos do que é ou non é arte, e interesado pola visibilidade e invisibilidade do autor nos lugares de (in)visibilización artística —un bo exemplo é a última creación denominada Ser Xesta, que cubrimos hai uns meses, e que tamén se pode atopar en Plétora— Vites creou unha obra para a ocasión, unha reminiscencia do efémero, onde parecía estar sentado nunha cadeira, nun recuncho da exposición, cuberto de follas secas de outono.

Formulada como un todo, nun percorrido pre-deseñado, a obra exposta desprende a personalidade do artista. Lenzos con debuxos de homes espidos dos que sae un terceiro brazo —detalle, o de modificar a naturalidade do corpo, por certo, presente en varias das obras—, cadros nos que se xoga co soporte, coa mobilidade da obra e o súa interacción co chan-parede, ou unha escada situada a carón dun palé sostido por barras de obra e atado á viga do propio edificio (para que o espectador puidese obter outra perspectiva da mostra), foron os elementos centrais situados no galpón. Ademais, na entrada ao galpón, nunha especie de túnel, tiñamos un televisor cun clip de video dun equipo de baseball amateur xaponés que, casualmente, se chama Vites.

NON TRABALLAR NUNCA
Eran as palabras que se lían nun cartaz que presidía o galpón, e que están relacionadas co Maio do 68 sobre unha pintada situacionista. Son, para o artista, un intento por reivindicar o traballo do creador, que se ben nalgúns círculos pode non ser considerado como traballo de verdade, se trata dunha tarefa continua de busca na expresión de ideas e emocións, que non comprende de horarios laborais, nin de necesidades fisiolóxicas. Xa non só ao falar do proceso interno de xestación da idea, mais tamén da propia execución da obra e posterior exposición e montaxe. Unha labor, que sen ironía, pode resultar esgotadora, debido a esixencia de abstracción, elaboración discursiva e posterior plasmación física e química.

En relación con aqueles traballos e creacións que non foron finalizados ou que nunca viron a luz por diversas razóns, Diego Vites instalou no cubo branco unha proxección de obras persoais, onde, entre outras, se podían ver os seus experimentos, cada vez máis recorrentes, con obxectos inchables e homages.

Nese lugar místico que é o remolque do bosque, puidemos asistir a unha montaxe de ramas e madeiros que semellaban arder de cando en cando, xa que unha máquina deixaba escapar golpes de fume. Unha metáfora, para Vites, sobre esa arte que non quenta, que só é fume. 

Corolario
Deixo fóra desta reportaxe máis reflexións sobre a exposición. Pero é que podería adicarlle horas á obra de Diego Vites. É que, cando un vai á exposición dun amigo, tende a deixarse levar. Admito pois a miña falta de imparcialidade. Pero non teño pretensións de ser obxectivo. Non podo. Pois non son obxecto, mais suxeito. O día que sexa obxectivo será —seguindo o razoamento— por que estou nunha caixa, no panteón familiar.
Si lles podo prometer, porén, que o dito (sic), desborda honestidade.

De volta ás trincheiras

Español

Despois duns meses de ausencia, en canto á publicación de contido se refire, culturadeseu volve a escribirlles. E facémolo, ou simplemente, o fago, por mor dun encontro esperado, nunha tarde inesperada, con Nandi Alonso.

Coñecina na Televisión de Galicia. Eu era un bolseiro que deambulaba pola redacción con cintas sobre accidentes, ataques de xabarís, e tractores que provocaban disputas rocambolescas entre veciños. Ela dirixíame ás cabinas de edición, sempre cun sorriso por saúdo.

Non tardei en saber que aquel ollar abstraído pero amable, era o ollar dunha artista. Pasaron os meses, máis dun ano, e ao final concertamos unha entrevista. Os motivos? Varios, e o karma tivo moito que ver. Pero a verdade é que a inminente exposición que realizará o 5 de decembro no Campus Stellae de Santiago, brindoume a escusa perfecta para poder falar de e con ela; e da súa obra, claro.

A cita
Así, chegou Nandi, a un encontro concertado e esperado, ao Hotel Moure de Compostela. Tarde, pola miña culpa, pois unha inesperada sesión de fotos con Onyvá Gastronomic, nunha bañeira grande que quería ser jacuzzi, atrasou a entrevista.

Licenciada en Historia da Arte, non deixou nunca de investigar e afondar no seu proceso de creación artística. Pousa os lenzos no chan, e así os pinta ao óleo. Di que deste modo, co óleo e no chan, pode acadar matices que coa pintura acrílica e a posición vertical do cadro non se atopan. Resulta curioso que, a pesares de realizar as obras deste xeito, consiga unha gran profundidade, con diferentes planos superpostos.

Cada centímetro da imaxe, polo menos os daquelas pertencentes á última das súas etapas —conceptual e abstracta— garda unha sensación, unha emoción e un momentum. "Nandi Alonso traballa con sensacións, non con realidades obxectivas nin vista preseleccionadas", afirma nunha crítica o profesor universitario David Chao. Con reminiscencias a Turner, á estampa xaponesa e a fotografía, a pintura de Alonso é puramente íntima e emocional. Por iso, na nosa cita, afirmou sentirse 'exposta' na súas primeiras exposicións, dado que aqueles lenzos eran unha ventá á súa cabeza; a momentos e estados anímicos determinados. Agora, despois de máis de trinta inauguracións —desde Nova Iorque, Xenebra, Barcelona, a Galicia— xa está afeita.

"Ao principio non quería vender os cadros", comentoume mentres bebiamos unhas cervexas preto da Praza de Cervantes (nun bar claro, non na rúa). O afecto que lles tiña era demasiado grande —ao igual que a súa carga emocional—, como para permitir que un estraño os levase para a súa casa e os pendurase na súa parede. Eran como anacos da súa vida, expresións multi-significado que pasarían a decorar un lugar totalmente alleo ao útero que os creou.

Todo artista ama ou odia as súas obras. Han de ser unha mensaxe codificada verbo da súa visión do mundo. O artista, para Alonso, ha de plasmar o que sinte, pensa, ou o que a realidade lle transmite. Senón, convértese nun mero produtor, un marchante de produtos artísticos.

O mércores 5 de decembro poderedes e poderei ver as obras de Nandi en directo no Campus Stellae de Compostela baixo o nome de EfíMeRo, cunha parte de debuxo chamada cAliGrAFiA dE Lo EfíMeRo. Vai ser a miña primeira vez xa que polo de agora so puiden ver as obras por mediación electrónica. Así que ata entón, resérvome unha reflexión máis profunda. Déixovos unha mostra da súa obra, que, estrañamente, e tras a nosa conversa, sinto moi preto.

Corolario
Un síntese ben ao volver a escribir despois de tantos meses adicado a outras labores. Síntese mal, porén, por que desde a última publicación de culturadeseu, o xornalismo —como empresa, como traballo— viuse profundamente danado, e atravesa un proceso de erosión continua. Cada vez vólvese máis complicado vivir disto. Afortunadamente o xornalismo —como modo de entender a vida, como entidade metafísica— non deixa de cambiar e transformarse.
O malo é que ás veces os soños crean monstros. Pero para iso xa estamos eu, e tantos coma min, aquí, de volta ás trincheiras.