O opio do pobo

044 

Os produtos televisivos son o resultado dos obxectivos que o medio televisivo trazou, e tamén os instrumentos cos que conta para acadalos. A macrodivisión canónica dos xéneros televisivos en relación ás súas funcións (informar, educar e entreter) foi, por herdanza da radio dende os comezos da propia televisión, só unha pantalla sobre a que ostentar a distinción de servicio público, baixo o patrocinio do cal ían nacendo as primeiras canles televisivas dos países da Europa occidental. Por tras diso escondíase, segue a se esconde-la verdadeira vocación do medio: o espectáculo que supedita a función informativa e maila pedagóxica ao entretemento. Ó cabo, as tres funcións redúcense a unha soa, co fin de captura-la atención do espectador e de obte-lo seu consenso a calquera prezo: esaxerando, reducindo, transformando... mesmo banalizando. A vocación espectacular da información televisiva é tan forte que, por veces, remata por se impor mesmo ó valor de actualidade.

Este texto de María Rosario Lacalle Zalduendo (traducido por Manuel Outeiriño) foi publicado no Entre o real e espectacular. A súa pertinencia, pese ao paso dos anos, fíxose se cadra máis patente ante unha televisión de factura peninsular (atlántica e mediterránea) que en dúas décadas avanzou progresivamente cara a espectacularización da maior parte dos seus contidos informativos, prestando vital importancia á realización e ao que os franceses chaman mise en scène (literalmente pór en escena) nun esforzo único por manter enganchada á audiencia. Neste senso, arredan de mostrar planos longos, de discursos complexos ou dilatados, de información que requira a atención activa do espectador ou de ideas abstractas; no mellor dos casos, e nunca perdendo de vista o rating e o share, producen programas de pretensión informativa como poden ser Salvados ou emiten reportaxes de investigación; pero sen esquecer a introdución de elementos de suspense e enigma, risco ou perigo para os xornalistas, controversia, ou inclusive un hook (gancho) escollido do sistema de estrelas televisivas (star system) —como pode ser Mercedes Milá— por consideran ditos factores como fundamentais para captar e manter a atención do espectador (cada vez máis exposto a estímulos alleos á meta-realidade da televisión, fundamentalmente a través dos ordenadores portátiles e os smartphones).
número 16 d'A trabe de ouro, en 1993. No ensaio, o discurso artellábase arredor da reflexión sobre o rol do espectador no xénero informativo da televisión, baixo o título de

A función pública e pedagóxica da televisión hai tempo que non existe (se algunha vez o fixo), e se queda unha miga da mesma, será como atopar unha agulla nun palleiro. En aras do beneficio polo beneficio, e unha rendibilidade soportada pola ideoloxía neoliberal, desbótanse todo tipo de contidos que non busquen a inmediatez, a simpleza, e o entretemento. As conversas superficiais sobre rumores de produción propia que alimentan un discurso peripatético baseado no insulto e a descalificación enchen as tardes de moitos fogares, e aínda teñen a vontade de afirmar que están a axudar a moitas persoas acompañándoas no seu día a día, coma quen lle da droga ao can do veciño para que deixe de ladrar polas noites. Unha vez foi a Igrexa, pero hai anos que o opio do pobo é a televisión.