Plan de Rescate (III) de 'Compro e Vendo Sangue' a 'S/T'

Español

Esta será a terceira e derradeira reportaxe sobre a exposición 'Plan de Rescate' que tivo lugar no espazo comercial eLEFANTE330, en A Coruña, o mes pasado. Co fin de evitar unha sorte de cadáver exquisito recomendo a lectura das entradas anteriores (I e II).

Sen máis dilación procederemos a mercar e vender sangue.

Compro e vendo sangue
É o título da obra que presentou Edu Valiña (Lugo, 1972) —actualmente técnico especialista en actividades culturais e didácticas na Fundación Granell—, na one day exhibition comisariada por María Marco. Consistente na documentación dunha acción, mostra en diversas fotografías o movemento da bandeira de España, deteriorada polo vento e as inclemencias do tempo, situada nun mastro no balcón dun concello do sur de Lugo.

Segundo o artista, a peza está relacionada coa identidade e o contexto, o título alude "ao persoal, neste caso aos homes-anuncio que se atopan no centro das cidades, anunciando a compra e a venda de ouro". "O símbolo nacional representa a sangue e o ouro, por iso a peza xoga co espectador para formularlle a pregunta: canto custa o teu sangue?"

A coherencia coa liña temática de 'Plan de Rescate' xustifícase coa situación que pretende conceptualizar a obra verbo do momento vital de moitos individuos que repensan o prezo da vida ante unha situación económica en extremo desfavorable; acentuada "polo excesivo bombardeo mediático de coacción do individuo nun contexto de crise global". Esta peza, afirma Valiña, "quere por en solfa ata que punto a crise económica está ligada con outros conceptos relacionados coa identidade e a propia concepción de país."

Che, grosso modo
Nunha das paredes situadas máis preto da entrada/saída do eLEFANTE330 permanecían encolados tres cartaces baixo o título A. grosso modo (en relación a unha publicación homónima). Segundo o autor, Misha Bies Golas, trátase dun panfleto en forma de rolo que contén 50 láminas de diferentes formatos e un paquete de cola para papel de parede, e que versan sobre "a xuventude rebelde, o problema das drogas e a crise de valores".

A obra pódese entender como a continuación doutra publicación sobre a crise de fe titulada A modo de conclusión, onde Bies traballa a partires da reapropiación de imaxes preexistentes outorgándolles un novo sentido crítico analizando a idea da morte de Deus, ou cuestións como "o sometemento á certeza dos propios valores".

Coreando o 15M
Seguindo o fío condutor que ten a crise económica como background expositivo, Marco Godoy (1986, Madrid) presentou a gravación da actuación do coro 'La Solfónica', titulada como Reclamar el eco. O proxecto pon en circulación as consignas que quedaron rexistradas nos cartaces e audios durante as acampadas españolas.

"Nesta ocasión, as frases que foron entoadas nas manifestacións son reproducidas harmonicamente por un coro de voces", son descontextualizadas e recontextualizadas no marco da exposición de 'Plan de rescate', fóra do seu ámbito habitual. Ademais da obra de Godoy que foi reproducida no eLEFANTE330, o coro 'Ludus Tonalis' realizou unha performance o día da inauguración na praza de Lugo de A Coruña

Infancia, peregrinación, defensa, cañón 

A contribución en fotografía correu a cargo de Juan Adrio (Pontevedra, 1971) e Vanesa Díez (Vigo, 1975) na forma de imaxe en branco e negro, —árida, taponada— titulada S/T (Apología de la infancia). 

Héctor Barrios por outra banda presentou un documento audiovisual denominado Peregrinación, José Manuel Vidal un Cañón dourado (máis información nuns días) e o Proxecto Socheo participou cun vídeo rescatado do esquecemento denominado Defensa da flota guardesa trala exclusión dos caladoiros protugueses. 

Trátase "da película da xornada de mobilización convocada pola Unión Sindical Local e CC.OO.-Comisións Mariñeiras contra a administración central española de Adolfo Súarez pola aplicación por parte de Portugal da protección dos seus caladoiros, de tal xeito que á flota de A Guarda, que viña faenando na plataforma continental de Portugal, tivo que deixar de facelo e a partires diso, saír á procura de novos caladoiros, no banco canario sahariano."

Sustento artificial
O artista Jorge Perianes (Ourense, 1974) fixo gala da súa capacidade para atraer a atención do espectador mediante a intervención no espazo cunha viga de metal (propias das obras, de construción) que sostiña unha pedra, aparentemente real e pesada, contra o teito do lugar de exposición. Segundo se afirma na reseña sobre a intervención realizada no pub Kunsthalle en Santiago de Compostela:

"Perianes traballa no espazo coma se fose un campo de minas. As súas esculturas-instalacións desvían a atención do espectador dos aspectos simplemente figurativos e aparentemente cómodos das súas imaxes cara unha idea de intervención como accidente, como trampa, como método de suspicacia ante a apariencia do real. O obxecto vólvese vital mentres asiste á representación do cotiá nun espazo escénico e teatral". 

Se ben non tiven ocasión de discutilo co artista, permítanme apreciar que a viga podería ser o home-muller contemporáneo que sustenta ao burócrata atemporal-pétreo, que deixou de ser animal político-social nalgún momento da historia, pero que deixou a pel de cordeiro posta. Hai tempo que se descubriu a fraude pero seguimos a sustentar o peso falso, por inercia.

Corolario (sic)
Hai máis dun mes que tivo lugar 'Plan de Rescate'. Comezou a primeira reportaxe no 2012 e remata agora, cando xaneiro xa cheira a poalla. Foi a miña intención dar pábulo do acontecido no eLEFANTE330 e deixar este e-documento como testemuño do mesmo.

Narra Fernando Savater na súa última novela, Los invitados de la princesa, como unha nai fala co seu irmán, preocupada por que a súa filla pasa demasiado tempo na Internet (a tradución é miña):

—Pero, por favor, Andrés, se viras esas páxinas da rede nas que pasa hora tras hora...
—Non me digas que a rastrexas ata o punto de meterte tras dela en pantanos virtuais?
—Só en sitios correntes, como Twitter ou Facebook, xa sabes, para facerme unha idea.
—Non os coñezo, só entro nos sitios da miña especialidade. Atopaches moita pornografía, irmanciña?
—Peor: moita estupidez.

Pola miña parte, aquí seguiremos, equilibrando a balanza.

Plan de Rescate (II) de 'El Ocaso de los Estados Nación' a 'La Rebelión de los Polígonos'

Español

Esta é a segunda reportaxe sobre a exposición 'Plan de Rescate' que tivo lugar no espazo comercial eLEFANTE330, en A Coruña, o 14 de decembro.
Se ben na primeira das entradas sobre esta one day exhibition demos comezo citando unha obra de Susan Sontag verbo da interpretación (Contra la interpretación...) paréceme axeitado, debido á temática da mostra, comezar, desta vez, cun pouco de economía:

"A pouco que reflexionen sobre o tema, moitos economistas consideran a Gran Depresión dos anos trinta como unha traxedia gratuíta e innecesaria. Só con que Herbert Hoover non intentara equilibrar o presuposto ante unha depresión económica; só con que a Reserva Federal non defendera o patrón ouro a costa da economía interna; só con que os funcionarios subministraran liquidez aos bancos ameazados, calmando deste modo o pánico bancario que se produciu en 1930-1931; entón, a crise da Bolsa en 1929 só tería ocasionado unha recesión corrente, que se podería ter esquecido cedo. E como os economistas e os responsables da política aprenderon a lección —ningún secretario do Tesouro moderno repetiría a famosa recomendación de Andrew Mellon, de «liquidar o traballo, liquidar as existencias, liquidar aos granxeiros, liquidar a propiedade inmobiliaria... eliminar a podremia do sistema»—, nunca volverá suceder algo semellante á Gran Depresión.
¿Ou si?"

Desta forma comeza o premio Nobel Paul Krugman El retorno de la economía de la depresión y la crisis actual, onde repasa nun rexistro divulgativo as maiores crises económicas do século pasado, ata chegar á nosa crise actual, reflexionando sobre as súas causas, consecuencias, e sobre a pertinencia ou obsolescencia do modelo produtivo capitalista.

Virus, parqué, nación
No contexto deste paradigma foi creado PSJM, o equipo artístico formado por Pablo San José (Mieres, 1969) e Cynthia Viera (Las Palmas, 1973) que opera desde Berlín como marca comercial de arte última e que presentou no eLEFANTE330 a súa obra en forma de vídeo El ocaso de los Estados Nación. Unha crítica á voracidade da economía financeira onde os logos das empresas que cotizan nas Bolsas máis influíntes do mundo comen, como unha sorte de virus informático, as bandeiras de diferentes países coma EUA, España, ou Xapón.

Interesados polos temas relacionados coa imaxe de marca, o mercadeo (marketing) ou a arte como mercadoría, PSJM conta con proxectos coma MARX® —reseñado polo xornalista e escritor Vicente Verdú aquí— e consideran que "o artista é a marca, a obra é o produto"; aínda que non quere isto dicir que se supedite a creación ao modelo produtivo mercantil como constata José María Durán, doutor en Historia da Arte Moderna e Contemporánea, no seu ensaio PSJM: Sobre los procesos de trabajo y arte en el capitalismo:

"(...) unha cousa é que o capital intente reorganizar a arte baixo o mando dos seus procesos de valoración e sobre todo baixo as leis do mercado, como constata Negri, outra moi distinta é que a arte busque directamente e sen reparos organizarse dunha forma na que asume polo menos dun xeito simbólico ou na superficie a forma na que o capital organiza o traballo. Neste sentido deberiámonos de fixar nunha afirmación que PSJM repiten con certa frecuencia: «esforzámonos por xerar simulacros, non parodias»." (texto completo)

Made in
José Andrés Santiago Iglesias presentou en 'Plan de Rescate' unha serie de obras pertencentes ao seu Made in, onde podiamos ver as versións de China, Japan, USA, e Spain. Por orde, presentaba unhas impresións en papel washi de 70 gr/m2 dun billete de 10.000 iuans chinos, unha figura de origami (unha grulla ou grúa), un dólar estadounidense e un billete de 1.000 pesetas dobrado varias veces, cun billete de 500 euros en forma de barquiño enriba.

Un interese especial é o que profesa o artista —doutor en Belas Artes pola Universidade de Vigo— pola cultura xaponesa, xa por iso a súa tese versa sobre La viñeta Japonesa. Del Cuadro Flotante al Tebeo Manga, cualificada ademais con cum laude por unanimidade. Dende o 2005 pertence e traballa no grupo de investigación I+D dx5 - digital & graphic art research, co-dirixido por Ana Soler Baena e Kako Castro Muñiz. É autor dos libros Manga. Del cuadro flotante a la viñeta japonesa (2010) e A Ding in Japan (2008) e a súa obra está recollida en numerosos catálogos, así coma en diferentes publicacións artísticas tales como The Print Factory 1 (máis información aquí).

Especulación urbartística
O artista Jacobo Bugarín (1983, Santiago de Compostela) presentou un documento, titulado como obra Derecho a la especulación. Presupuesto para el desarrollo de concepto del local comercial eLEFANTE330, onde se detallan brevemente os aspectos precisos para o desenvolvemento dunha idea —e plasmación en maqueta ou render da mesma— que ten por obxectivo o acondicionamento e aproveitamento do local comercial onde tivo lugar a mostra. Deste xeito o artista remite á dirección do eLEFANTE330 unha proposta especulativa que ten en conta a fase intelectual e conceptual onde se reflicte a cantidade de cartos precisos para ser levada a cabo.

Se ben podía non ser a intención do artista, tamén remite e critica —e no gremio xornalístico e publicitario sábese, sobre todo no plano amateur— a enganosa impresión, ás veces moi estendida, de que o traballo intelectual, o consello artístico/creativo/mercantil de imaxe de marca, de produto vendible, de deseño gráfico... por non ser facilmente valorable/medible (en canto en tanto non é traballo «físico») é normalmente mal pagado, ou non pagado en absoluto.

Doña Sofía 
Tomando o graffiti como forma de expresión o artista Joan Morera Arbones (Vigo, 1984) realizou unha peza ex profeso para a exposición no eLEFANTE330, denominada Sofía, e pertencente a unha serie aínda en produción. A obra recodifica (traduce, e por iso, interpreta) a signatura da súa Real Maxestade a Raíña Doña Sofía, como tag de rúa con aerosol, nunha busca dos "límites da representación e o paradoxo da imaxe dende o seu uso, función social, e contido simbólico".

O artista adoita traballar con documentos que posteriormente reproduce de forma manual, coma na serie The Spanish Earth onde da conta da paisaxe do Estado español con publicacións en 3D do Boletín Oficial do Estado verbo da disposición do territorio. En particular, segundo Morera, Sofía "relaciona a tradición pictórica da Pintura Mural e do Graffiti coas formas oficiais de representación do poder e construción da memoria", e é a signatura dunha raíña "nun país cheo de contradicións históricas onde a monarquía é o paradigma da estatuaria vivinte contemporánea e a democracia unha performance, ou quizais xa unha flashmob, cuatrienal". "Cando a «realidade» supera á ficción, o espazo expositivo concibido para a arte queda obsoleto".

Ícaro
Conta o mito grego que Dédalo, coa intención de escapar da illa de Creta e do rei Minos, conseguiu fabricar un par de ás para el, e outro para o seu fillo Ícaro. Algunhas plumas ían ancoradas con fíos, pero outras, as máis pequenas, xuntounas con cera. Cando os aparellos estaban rematados, e ambos, pai e fillo, se dispoñían a saír voando da súa prisión, Dédalo advertiulle a Ícaro que non debía voar nin moi baixo, pois a escuma do mar empaparía as plumas, nin moi alto, pois o sol derretería a cera que mantiña firmes as plumas das súas ás artificiais.

Todos sabemos como rematou a historia. Ícaro quixo subir demasiado e rematou no Hades. No seu Ícaro carmesí (La rebelión de los polígonos) Vítor Mejuto (Barcelona, 1969), revélanos a figura do mito grego que se rebela contra a simetría e as liñas rectas —na busca, non sabemos se de o paraíso ou da liberación formal—. Esta obra de Mejuto enmárcase dentro do seu estilo xa coñecido e evolucionado, que derivou da tradición da abstracción xeométrica, cuxa xénese se atopa (como podemos ler na biografía do artista) "no construtivismo ruso, a Bauhaus e o movemento De Stijl holandés e que máis tarde foi asumida por algúns informalistas da escola de Nova Iorque como Frank Stella ou Keneth Noland".

Corolario
O que nun comezo ían a ser dúas entregas sobre o 'Plan de Rescate' serán tres. Por falta de tempo, e debido a axentes externos denominados «traballos remunerados» precisos para poder seguir adiante.
Remato cunha cita de Zygmunt Bauman (Mundo Consumo, 2010):

"«A arte non é unha existencia mellor, senón alternativa —dixo Joseph Brodsky—. Non é un intento de escapar da realidade, senón todo o contrario: un intento de animala.» Os artistas son adversarios ou son competidores nesa labor que os administradores desexan monopolizar." (§281)

Ligazóns relacionadas:
Plan de Rescate (0)
Plan de Rescate (I) do 'Anarquista Desnudo' ao 'Pan Nuestro de Cada Día'