Que Amancio nos financie!

Pantocrátor, na Igrexa de San Clemente de Tahull.

A cultura sen altruísmo non sería posible, comentaba Susan Sontag, nas últimas páxinas dos ensaios compilados en Contra la interpretación. Era unha pequena frase, entre guións, unha pequena reflexión, que parecía escrita sen querer chamar a atención, pero que irremediablemente ataca ao lector, obrigándoo a se cuestionar a veracidade e pertinencia de tal afirmación. É posible a cultura sen altruísmo? Me pregunto de cando en cando. En ocasións penso que si. Outros días, non o vexo claro. Agora mesmo penso que non debemos deixar que a Cultura dependa unicamente da boa vontade dunha sección minoritaria do mundo. Non podemos deixar que a creación cultural, esa revolución permanente —en constante busca de novas formas de pensar, de facer, de ser—, quede nas mans de mecenas e patróns, pois se ben co tempo, a figura dos Médici tornou un chisco romántica de máis, agora, nos nosos días a quen lle imos deixar, e outorgar, a batuta de mecenas?

Historicamente foron a Igrexa, o poder relixioso, xunto co poder político, quen en maior medida financiaron as actividades artísticas, dende o hierático Pantocrátor en 2D, ata ao Mestre Mateo. Ambas entidades son receptoras de grandes cantidades de cartos chegados do pobo administrado (uns polo fisco, outros polas taxas de Deus), e son quen deciden onde, como e cando se investirá, e en que. Ambas entidades, ademais, son particularmente propensas a salvagardar o seu statu quo, polo que as propostas que apoiarán serán sempre moderadas, inclusive reaccionarias, temendo perder a súa cátedra, ou darlle folgos a unha parte da sociedade a favor da destrución creativa do establishment. 

Por outra banda, hoxe en día, os empresarios (algúns) son considerados grandes altruístas. Ben sabemos que fan obras de caridade, e axudan ás ONGs en África, e moitos ricos do presente e do pasado, son quen manteñen a demanda de obras de arte, xa que, nós, o pobo de a pé, non nos podemos permitir a compra destes luxos, para penduralos na parede do salón. Mais, temos, aquí, que nos deter un momento, pois, que consideramos bo para manter a creación e revolución permanente da cultura? Poxas millonarias de cadros de Picasso? A Tita Cervera encadeada a unha árbore no paseo Padro-Recoletos? A protección da propiedade intelectual? A persecución dos piratas na rede? Macro-exposicións na Cidade da Cultura? Francisco de Asís? A restauración da Fachada do Obradoiro? O post-porno? O feminazismo? Mercar a Jot Down e a Luzes?...  Se cadra o pertinente, para acadar un consenso, non é centrarnos nas árbores, senón en manter o bosque vivo. Se cadra, o que precisa a cultura é unha actitude. Unha actitude de constante crítica, de inconformismo, de investigación, de cuestionamento do establecido... Pero tamén, unha actitude que impida que administradores e administrados vivan (viva, vivamos) cadanseu na súa torre de marfil, guindándose capachos de chapapote, na espera de que algún se canse, baixe, e diga "vale, pois facemos como ti queiras". 

Non obstante, isto, que é pura teoría, ten que facer fronte á realidade. E a realidade é que vivimos nun mundo onde Amancio Ortega, hai pouco, gañou 521 millóns de euros nun día, pola venda duns títulos, e a realidade é que o orzamento deste ano da Xunta para Cultura reduciuse ata os 61 millóns de euros, o que supón unha oitava parte do que o dono de Inditex fixo nunha xornada, quizais mediante unha aplicación gratuita no seu iPhone 5s. Quizais, entón, sería mellor que nos vindeiros anos, deixaramos de criticar a inoperatividade, e afastamento do contexto das institucións públicas e foramos directamente, en procesión, ata a Arteixo, a pedir, de xeonllos, que, por favor, Amancio nos financie!

178